Toshkent davlat yuridik universiteti jinoyat huquqi

Qilmishda aybning mavjudligi
. O‗zbekiston Respublikasi Jinoyat 
kodeksining 14-moddasida jinoyatga ta‘rif berilar ekan, Jinoyat kodeksi bilan 
taqiqlangan qilmishni aybli sodir etish jinoyat deb topilishi qayd etilgan. Demak, 
ijtimoiy xavfli qilmishni sodir etishda subyektning aybi (qasd yoki ehtiyotsizlik 
shaklida) bo‗lsagina jinoyat deb topiladi. Shaxs jinoyat sodir qilar ekan, u o‗zining 
harakat yoki harakatsizligi va undan kelib chiqadigan oqibatga munosabati jinoyat 
huquqida aybning to‗rtta shaklida ifodalanadi. Bular: to‗g‗ri qasd, egri qasd, o‗z-
o‗ziga ishonish va beparvolik shakllaridir. Aybning bu shakllarining tushunchalari 
O‗zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining 21, 22-moddalarida belgilangan. 
Muayyan oqibatning kelib chiqishida shaxsning aybi bo‗lmasa, ya‘ni 
shaxsning harakati yoki harakatsizligi va undan kelib chiqadigan oqibatiga qasd 
yoki ehtiyotsizlik shaklidagi aybi bo‗lmasa, bunday qilmish jinoyat hisoblanmaydi. 
Faqat ijtimoiy xavfli qilmish aybi bo‗lsagina, jinoyat hisoblanishi jinoyat 
qonunining eng muhim prinsiplaridan biridir. 
Ayb jinoyatning mustaqil bir belgisi sifatida O‗zbekiston Respublikasi Jinoyat 
kodeksining 14-moddasida ta‘kidlangan bo‗lsa-da, kodeksning 16-moddasida 
jinoiy javobgarlikning asosi sifatida ham aytiladi. Demak, ayb jinoyatning mustaqil 
zaruriy belgisi hisoblanadi va bu belgisiz biron-bir ijtimoiy xavfli qilmish jinoyat 
hisoblanmaydi. 
Aybdorning aybli darajasi, sifat va miqdor ko‗rsatkichlarida ifodalangan 
zararning miqdori (jiddiy, ko‗p, juda ko‗p, badanga yengil, o‗rtacha og‗ir, og‗ir 
shikast yetkazish va hokazo) bilan belgilanadi. Shuningdek, jinoyatning motivi, 
maqsadi, oldindan tayyorgarlik ko‗rilgani, oldindan til biriktirilganligi, uyushgan 

---

30 
guruh yoki jinoiy uyushma ekanligi, shuningdek jinoyat sodir etish joyi, vaqti, 
sharoiti kabilarda ham ifodalanadi.