Toshkent davlat yuridik universiteti jinoyat huquqi

12.2. Qilmishning jinoiyligini istisno qiladigan holatlar turlari
Qilmishning jinoiyligini istisno qiladigan holatlar turlari O‗zbekiston 
Respublikasi JKning Uchinchi bo‗lim IX bobida o‗z ifodasini topgan. Jumladan, 
JKning IX bobi ―Qilmishning jinoiyligini istisno qiladigan holatlar tushunchasi va 
turlari‖ deb nomlanib, unda qilmishning jinoiyligini istisno qiladigan holatlarning 
turlari va qilmishning jinoiyligini istisno etuvchi holatlarning alohida shartlari 
belgilangan. 
O‗zbekiston Respublikasi JKning 35-moddasining ikkinchi qismida 
qilmishning jinoiyligini istisno qiladigan holatlarning quyidagi turlari keltirilgan: 
–
kam ahamiyatli qilmishlar;
–
zaruriy mudofaa;
–
oxirgi zarurat;
–
ijtimoiy xavfli qilmish sodir etgan shaxsni ushlash chog‗ida zarar 
yetkazish;
–
buyruqni yoki boshqacha tarzdagi vazifani bajarish;
–
kasb yoki xo‗jalik faoliyati bilan bog‗liq bo‗lgan asosli tavakkalchilik; 
–
jismoniy yoki ruhiy majburlash yoxud qo‗rqitish natijasida qilmish sodir 
etish jinoyatni istisno qiluvchi holatlar deb topiladi. 
JKning 35-moddasida keltirilgan qilmishning jinoiyligini istisno qiladigan 
holatlarning ushbu turlari huquqiy tabiatiga ko‗ra ijtimoiy xavfli emas, balki 
ijtimoiy foydali hisoblanadi. Biroq kam ahamiyatli qilmishlar bundan mustasno. 
Negaki, unda qilmishni jinoyat deb baholash uchun zarur bo‗ladigan obyektiv va 
subyektiv belgilar rasman mavjud bo‗ladi. 
Qonun chiqaruvchi qilmishning jinoiyligini istisno qiladigan holatlarning 
har bir uchun xos bo‗lgan muayyan shart va talablarni qo‗yadi. Mazkur shart va 
talablarga muvofiq bo‗lgandagina qilmish (harakat yoki harakatsizlik)ning 
jinoiyligi istisno etiladi. Shu sababdan ham qilmishning jinoiyligini istisno etuvchi 
holatlarni to‗g‗ri aniqlash qilmishning jinoiy jazoga sazovorligi yoki unda jinoyat 
tarkibi belgilari mavjud emasligini aniqlashda muhim ahaiyatga ega hisoblanadi.
Qilmishning jinoiyligini istisno 
etuvchi holatlar 
Kam ahamiyatli qilmish 
Zaruriy mudofaa 
Oxirgi zarurat 
Ijtimoiy xavfli qilmishni 
sodir etgan shaxsni ushlash 
chog‘ida zarar yetkazish 
Buyruqni yoki boshqacha 
tarzdagi vazifani bajarish 
Kasb yoki xo‗jalik faoliyati 
bilan bog‗liq bo‗lgan asosli 
tavakkalchilik 
Jismoniy yoki ruhiy 
majburlash yoxud qo‗rqitish 
natijasida jinoyat sodir etish 

---

122 
Quyida qilmishning jinoiyligini istisno qiladigan holatlarni birma-bir ko‗rib 
chiqamiz.