Тошкент давлат юридик университети фуқаролик ҳУҚУҚИ дарслик II қисм

Умрбод таъминлаш шарти билан уй-жой (квартира)ни бошқа шахсга бериш шартномаси субъектлари






2-§. Умрбод таъминлаш шарти билан уй-жой (квартира)ни бошқа шахсга бериш шартномасининг шакли ва шартлари

Қонунда умрбод таъминлаш шарти билан уй-жой (квартира)ни бошқа шахсга бериш шартномасининг муҳим шарти жумласига тақдим қилинадиган моддий таъминот тури, уларнинг пул билан ифодаланган бир ойлик баҳосини, шунингдек, уй-жой (уйнинг бир қисми), квартиранинг қийматини белгилаб беради.

ФКнинг 530–моддасида бериладиган моддий таъминотнинг тахминий турлари – уй-жой, овқатлантириш, парваришлаш кўрсатиб ўтилган. Таъминот олувчининг эҳтиёжи учун тақдим қилинадиган уй-жой таъминот олувчининг ўзи бегоналаштирадиган уй-жойда ҳам, шунингдек у ердан бошқа жойда жойлашган ҳам бўлиши мумкин. Бегоналаштириладиган уй-жой уни олувчига мулк сифатида ўтиши сабабли, умрбод таъминот берувчи ушбу уй-жой билан боғлиқ барча мажбурий тўловларни, жумладан солиқлар, коммунал тўловлар тўлаши ҳамда уй-жойни сақлаш билан боғлиқ ҳаражатларни амалга ошириши шарт. Тақдим қилинадиган моддий таъминотнинг тахминий рўйхати тарафлар учун мажбурий характерга эга эмас. Чунки, улар шартномада таъминот олувчи учун зарур бўлган бошқа моддий таъминот турини, масалан кийим кечак, дори дармон билан таъминлаб туриш мажбуриятини ҳам белгилашлари мумкин.
Қонунда умрбод таъминлаш шарти билан уй-жой (уйнинг бир қисми), квартирани бошқа шахсга бериш шартномаси умрбод рента шартномасидан фарқли равишда бериладиган моддий таъминотнинг энг кам миқдорини белгилаб бермайди. Бироқ, бериладиган моддий таъминотнинг бир ойлик миқдорини белгилаш талаб қилинади. Ушбу қоида шартномада “заиф тараф” ҳисобланган уй-жой (уйнинг бир қисми), квартирани бошқа шахсга берувчининг манфаатларини ҳимоялашга хизмат қилади ҳамда у қонунда белгиланган энг кам ойлик иш ҳақи миқдори оширилиши муносабати билан ўзига бериладиган таъминот миқдорини тегишлича кўпайтиришни талаб қилишига имкон яратади. Ҳақиқатан ҳам шартномада тақдим қилинадиган моддий таъминотни кўпайтириш ёки камайтириш ҳақида шарт назарда тутилиши мумкин.
Тарафлар шартнома предмети бўлган уй-жой (уйнинг бир қисми), квартира қийматини аниқлашда баҳоловчи ташкилотларни жалб қилиши мумкин. Ўзбекистон Республикасининг “Баҳолаш фаолияти тўғрисида”ги қонуннинг 18–моддасига мувофиқ, баҳоловчи ташкилот томонидан баҳоланадиган объектнинг қиймати қоида тариқасида тавсиявий характер касб этади. Объектни баҳолашда унинг бозор қиймати ўрганилиши, ўхшаш объектлар билан солиштирилиши, жойлашган ҳудуднинг ижтимоий инфратузилмаса, ободонлаштирилганлиги, транспорт қатнови тизими ва бошқа жиҳатларга эътибор қаратилиши мақсадга мувофиқ.
Уй-жойларни тасарруф этиш билан боғлиқ бошқа битимлар каби умрбод таъминлаш шарти билан уй-жой (уйнинг бир қисми), квартирани бошқа шахсга бериш шартномаси ҳам ёзма шаклда тузилиши ва нотариал тасдиқланиши лозим (ФК 488, 497, 504–моддалари). Бундан ташқари ФК 84 ва 111–моддалари талабига кўра мазкур шартнома уй-жой (уйнинг бир қисми), квартира жойлашган ҳудуддаги ер тузиш ва кўчмас мулк кадастр хизматида рўйхатдан ўтказилиши лозим. Кўрсатиб ўтилган талабларга риоя қилмаслик умрбод таъминлаш шарти билан уй-жой (уйнинг бир қисми), квартирани бошқа шахсга бериш шартномасини ҳақиқий бўлмаслигини келтириб чиқаради.