Toshkent davlat yuridik instituti o. T. Xusanov

§ 3. Konstitutsiya normalarini talqin etish va uning qonun hamda 
boshqa normativ hujjatlar bilan munosabati 
 
Konstiutsiya qoidalari uning turli moddalarida mustahkamlanib eng oliy 
huquqiy – norma sifatida rasmiylashtirilgan. Shuning uchun konstitutsiyaning har 
qanday normani, qoidani hayotga tatbiq qilish, qo„llash, fuqaro hayotda, jamiyat 
hayotida, davlat hayotida muhim ahamiyat kasb etadi. Konstitutsiya qoidalarini 
hayotda qo„llash uchun esa ularni mazmun-mohiyatini, maqsadini, aniq bilishi 
zarur. Shundagina Konstitutsiya qoidalari to„g„ri talqin qilinishi, hayotda 
qo„llanishi mumkin. Konstitutsiya qoidalarini nafaqat noto„g„ri qo„llash, hatto 
uning normalarini noto„g„ri talqin qilish ham Konstitutsiyani buzilishiga olib 
kelishi, mamlakat manfaatiga zarar yetkazishi mumkin. 
Shuning uchun ham Konstitutsiyamizning 16-moddasi birinchi bandida 
“Mazkur Konstitutsiyanig birorta qoidasi O„zbekiston Respublikasi huquq va 
manfaatlariga zarar yetkazadigan tarzda talqin etilishi mumkin emas” – deb yozib 
qo„yilgan. 
Konstitutsiya qoidalari nafaqat mamlakat manfaatlariga, fuqarolar 
manfaatiga, jamiyat manfaatiga zarar yetkazadigan tarzda talqin qilinmasligi kerak. 
Bu Konstitutsiyaning ustunligi prinsipining muhim shartlaridan biridir. 
O„zbekiston Konstitutsiyasi bu bir mustaqil mamlakatning ya'ni 
O„zbekistonning Konstitutsiyasidir. Undagi barcha qoidalar mamlakat, fuqaro, 
jamiyat manfaatlariga mos tarzda qabul qilingan. Shuning uchun shu qoidalarni 
ularni zarariga, ularga zarar yetkazadigan darajada talqin qilish aslo mumkin emas. 

---

118 
Shunday hol ro„y berilsa (Konstitutsiya qoidalari noto„g„ri talqin qilinsa) bu narsa 
faqat Konstitutsiyani buzish, unga zarar yetkazish emas, O„zbekistonni 
mustaqilligi, davlat suverenitetiga, xalq xohish-irodasiga qarshi harakat 
hisoblanadi. 
Konstitutsiyaning 16-moddasi ikkinchi bandida “Birorta ham qonun yoki 
boshqa normativ-huquqiy hujjat Konstitutsiya normalari va qoidalariga zid kelishi 
mumkin emas” deb belgilab qo„yilgan. 
Bu Konstitutsiyaning ustunligini ta'minlovchi muhim prinsip va amaliy 
choradir. 
Boshqa normativ-huquqiy hujjatlar nafaqat Konstitutsiyaga, qonunlarga ham 
zid kelmasligi kerak. Boshqa normativ-huquqiy hujjatlar deganda, Prezident 
farmoni, qarori, farmoyishi, hukumat qarori va farmoyishi, mahalliy hokimiyat 
organlari hujjatlari, markaziy idoralar tomonidan qabul qilinadigan hujjatlar 
tushuniladi. Konstitutsiya va qonunga normativ-huquqiy hujjatlargina emas, har 
qanday boshqa hujjatlar ham zid bo„lmasligi kerak. Sud, Prokuratura organlarining 
qabul qilgan hujjatlari, jamoat birlashmalari, nodavlat tashkilotlarning hujjatlari 
ham Konstitutsiya va qonunlarga mos bo„lishi, ularga zid kelmasligi kerak. 
Konstitutsiya va qonunlarga har qanday hujjatlarni mos bo„lishi turli usul va 
vositalar orqali ta'minlanadi. Bunda prokuratura faoliyati, Konstitutsiyaviy sud 
faoliyati alohida muhimdir. 
Sud hujjatlari: hukm, ajrim, qarorlarning bekor bo„lishining asosiy sababi 
ularning Konstitutsiya va qonunlarga mos kelmasligi, zidligidir. 
Davlat o„z faoliyatida tayanadigan prinsiplardan biri adolat bo„lsa, ikkinchisi 
qonuniylikdir. Qonuniylik prinsipida Konstitutsiya va qonun ustuvorligi alohida 
muhim rol o„ynaydi. Bu masalani jamiyat, fuqaro, davlat hayotida muhimligini, 
uni Konstitutsiyada maxsus bobda mustahkamlanganida ham ko„rish mumkin. 
Mamlakatni taraqqiyoti unda qonunlarni ko„plab qabul qilishiga emas, 
mavjud qonunlarga amal qilishga bog„liqdir. Bunda fuqarolarning huquqiy ongini 
yuksak bo„lishi muhimdir. 
Mansabdor shaxslar, davlat xizmatchilarining, huquqiy ongi bilimi, huquqiy 

---

119 
madaniyati yuqori darajada bo„lishi kerak. Chunki ko„p hollarda Konstitutsiya va 
qonunlarda zid hujjatlar idoraviy manfaatlarni ko„zlab qabul qilinadi. Aslida esa 
hamma uchun umumdavlat manfaati, xalq manfaati, fuqaro manfaati yuqori turishi 
kerak.