Oldi-sotdi shartnom asi yuqorida ko'rsatilgan subyektlar o'rtasida,
shuningdek, o'zaro tuzilishi mumkin.
S h a rtn o m a d a ta r a f sifa tid a fu q aro q a tn a s h g a n d a
u m uom ala
layoqatiga ega bo'lishi shart. Binobarin, voyaga yetgan, ya’ni 18 yoshga
to'lgan va qonunda belgilangan tartibda muomala layoqati cheklanmagan
h a r qanday shaxs shartnom ada taraf sifatida ishtirok eta oladi. Ayni
vaqtda, qonun muomala layoqati cheklangan yoki muomalaga layoqatsiz
fuqarolarning ham oldi-sotdi shartnom asida ta ra f sifatida qatnashish
holatlarini nazarda tutadi. Masalan, olti yoshdan o'n to 'rt yoshgacha
bo'lgan kichik yoshdagi bolalar m ayda maishiy bitim lar tuzishga, masalan,
k ich ik s u m m a d a to v a r la r so tish yoki sotib o lishga (m uzqaym oq,
chanqovbosdi
ichimliklar, qalam , daftar, havo sharlari va sh. k.) haqli
(FK ning 29-m oddasi 2-qism i 1-bandi). O 'n to 'r t yoshdan o'n sakkiz
yoshgacha bo'lgan voyaga yetm aganlar o'z ish haqi, stipendiyasi va
boshqa darom adlari hisobiga tovarlar sotib olish yoxud ularni sotishga
haqli (FKning 27-moddasi 2-qismi 1-bandi).
FK ning 22-moddasi, 2-qismi va 28-moddada belgilangan tartibda
to'la m uom ala layoqatiga ega bo'lgan voyaga
yetm aganlar ham oldi-
sotdi shartnom asida sum m asidan q a t’iy nazar, to'la huquqli taraf sifatida
qatnasha oladilar. Spirtli ichimliklar yoxud narkotik moddalar suiiste’mol
qilganligi sababli m uomala layoqati cheklangan shaxslar ham mustaqil
ravishda m ayda m aishiy bitim lar tuza oladilar (FKning 31-moddasi).
B unday shaxslar, shuningdek, o'n to 'rt yoshdan o'n sakkiz yoshgacha
bo'lgan voyaga yetm aganlar yirik summadagi oldi-sotdi shartnomalarini
faq at homiysi, ota-onalari yoki farzandlikka oluvchilar
roziligi bilangina
tuza oladilar.
H ar xil tashkiliy tuzilm alar oldi-sotdi shartnom asida taraf bo'lishlari
uchun quyidagi ikki talabga javob berishlari shart: birinchidan, bunday
tuzilm alar yuridik shaxs maqomiga ega bo'lishlari va ikkinchidan, ular
tuzayotgan oldi-sotdi shartnom asi ularning ta ’sis hujjatlariga zid bo'lmasligi
lozim.
O d atd a sh a rtn o m a d a sotuvchi sifatida q atn ash ay o tg an shaxsga
sotilayotgan ashyo m ulk h uquqi asosida tegishli bo'ladi, biroq ayrim
h o llard a sotuvchi sotilay o tg an tovarn in g m ulk do ri bo'lm asligi h am
m um kin. U holda sotuvchining tovarni sotishga bo'lgan huquqi qonun
yoki shartnom a asosida vujudg a kelgan bo'lishi lozim (masalan,
davlat
korxonasi tom onidan u n g a xo'jalik yuritish h uquqi asosida biriktirib
qo'yilgan tovarni sotishi yoxud vositachilik (komission) do'konlarida
tovarlarni sotish).
Qonunda bir necha subyektga um um iy mulk huquqi asosida tegishli
bo'lgan ashyolarni sotishning alohida tartibi belgilangan. M ulkdorlardan
biri o'z u lu sh in i boshqa sh ax sg a so tg an v a q td a q olg an sh e rik la ri
sotilayotgan ulushni u sotiladigan n arx da va boshqa ten g shartlarda
imtiyozli sotib olish huquqiga ega, kim oshdi savdosi
orqali sotish hollari
bundan m ustasno (FKning 224-moddasi). Er-xotinga birgalikdagi um um iy
mulk huquqi asosida tegishli boigan, nikoh davomida orttirilgan mol-
mulk ham h ar ikkalasining roziligi asosida sotiladi.
Oldi-sotdi shartnom asi bo'yicha erkin suratda boshqa shaxslarga
berilishi m um kin boigan, fuqarolik muomalasidan tashqari chiqarilmagan
h a r qanday ashyolar tovar boiishi mumkin.
Fuqarolik muomalasidan chiqarilgan obyektlar olish-sotish predm eti
bo'la olmaydi. Sotilishi ham da sotib olinishi m um kin boim agan korxonalar
va m o l-m u lk tu r l a r i h a m d a g u r u h la r in in g r o 'y x a ti O 'z b e k isto n
Respublikasi Oliy Majlisining 1995-yil 31-avgustdagi 119 - 1-sonli qaroriga
1-ilovada ko'rsatilgan1. Bunga davlat m utlaq mulk huquqi asosida tegishli
boigan obyektlar, tarixiy-m adaniy va tabiiy meros obyektlari,
harbiy-
texnikaviy mol-mulk; harbiy qu rol-y aro g iar, portlovchi va radioaktiv
moddalar, um um iy foydalanishdagi avtomobil yoilari, qabriston va shu
k a b ila r o b y e k tla r kiradi. A yrim o b y e k tla r fu q aro lik m u o m alasid a
cheklangan harakatda boiadi. Ularni m axsus
ruxsat olish asosida sotib
olish yoki sotish m um kin (masalan, kuchli narkotik dorilar faqat maxsus
retsept asosida, ro'yxatda qayd etilib sotiladi).
Tovar sifatidagi ashyolar xususiy alom atlar bilan belgilangan ashyolar
yoxud jismiy alomatlari bilan belgilangan ashyolar yoki ko'chm as mol-
mulk boiishi mumkin.
V aluta qiy m atlarin i olish-sotish d a v la tn in g v ak o latli q a ro rla ri
tomonidan belgilangan tartibda am alga oshiriladi. M am lakatim iz ichki
savdo muomalasida sotilgan tovarlar uchun haq chet el valutasida emas,
balki um um iy qoida tarzida so'm da am alga oshiriladi. Sotilgan to v ar
haqini chet el valutasida to'lashga davlatning vakolatli idoralari tomonidan
belgilangan tartibda va hollardagina yo'l qo'yiladi. Qimmatli qog'ozlami
olish-sotish, ayrim turdagi oldi-sotdi (chakana oldi-sotdi, tovarlar yetkazib
berish, energiya t a ’minoti,
korxonani sotish, ko'chm as m ol-m ulklarni
sotish) maxsus belgilangan tartibda am alga oshiriladi.
Oldi-sotdi shartnom asi, agar qonunda boshqacha hoi belgilangan
boim asa yoki u tovarning xususiyatidan kelib chiqmasa, shartnom ani
Do'stlaringiz bilan baham: 
