Toshkent davlat yuridik instituti fuqarolik huquqi

4-§. Meros huquqining obyektlari
Meros qoldiruvchi hayotligida boshqa rhaxslarga o'tishi mumkin 
bo'lgan uning huquq va majburiyatlari merosning obyekti bo'ladi.
Meros ochilgan paytda meros qoldiruvchiga tegishli bo'lgan, uning 
vafotidan keyin ham bekor bo'lmaydigan barcha huquq va majburiyatlar 
meros tarkibiga kiradi(FKning 1113-moddasi).
«Har bir shaxs, - deyiladi O'zbekiston Konstitutsiyasining 36- 
moddasida,-mulkdor bo'lishga haqli».
«Qonun bilan man etilgan ayrim ashyolardan tashqari,-deyiladi FKning 
209-moddasida,-har qanday mol-mulk xususiy mulk bo'lishi mumkin».

---

Demak, qonun bilan man etilmagan har qanday mol-mulk xususiy 
mulk obyekti bo'lishi mumkin va xususiy mulk bo'lgan mol-mulkning 
miqdori va qiymati qonun bilan cheklanmagan.
Merosning obyekti aktiv va passiv bo'lishi mumkin. Vafot etgan 
shaxsning meros ochilgan paytdagi ashyoviy va majburiyat huquqlari -
aktiv, vafot etganning zimmasidagi majburiyatlar - passiv obyektlar 
bo'lib hisoblanadi.
Aktiv holatda merosxo'r meros mulkka nisbatan qonuniy huquqqa 
ega bo'lib, tasarruf qilish huquqini ham qo'lga kiritadi. Passiv holatda 
esa, o'z ustiga m ajburiyat yuklaydi, y a ’ni meros qoldiruvchining 
majburiyatlari merosxo'rlar zimmasiga o'tadi.
Qonun bilan ta’qiqlanmagan fuqaroning barcha mulki va mulkka 
bo'lgan huquq va majburiyatlari xususiy mulk sifatida meros huquqining 
obyekti bo'lib hisoblanadi.
Meros qoldiruvchiga tegishli bo'lgan xususiy mulk huquqi (FK-ning 
207-211- moddalari), kredit muassasalarida saqlanayotgan omonatlarga 
bo'lgan huquq, shuningdek, mulk bilan bog'liq bo'lgan ayrim nomulkiy 
huquqlar va majburiyatlar ham meros qoldiruvchining meros mulki 
tarkibiga kiradi1.
«Mulkchilik to'g'risida»gi 1990- yil 31- oktabrda qabul qilingan 
qonun2 «uy-joylar, dala hovlilar, bog' uylari, yer uchastkalaridagi 
dov-daraxtlar, uy hayvonlari, transport vositalari, pul mablag'lari, uy- 
ro'zg'or va shaxsiy iste’mol buyumlari, shaxsiy yordamchi xo'jalikni 
yuritish, bog'dorchilik, polizchilik uchun kerakli mol-mulklar, ishlab 
chiqarilgan mahsulotlar, shuningdek, iste’molga mo'ljallangan boshqa 
mol-mulk fuqarolar mulki bo'lishi mumkin» deyilgan.
Uy-joy kooperativining, uy-joy qurish, dala hovli, garaj kooperativi 
yoki boshqa imorat yoki bino uchun pay badalini batamom to'lagan 
kooperativ a’zosi shu mol-mulkning egalik huquqini oladi.
Mazkur mol-mulkni mulk qilib sotib olgandan keyin fuqaro uni 
o'z xohishiga ko'ra tasarruf etishga - sotish, vasiyat qilish, ijaraga 
berish, uning yuzasidan qonunga zid bo'lmagan boshqa bitimlar tuzishga 
haqlidir.
Qonun fuqarolarning mol-mulkni umrbod meros qilib olish huquqi 
va muhofaza qilishni e ’tirof etadi.
1 Узбекистон Республикаси ФКнинг иккинчи кисмига шархпар. Ш-жилд. Тошкент.1998 
й. 218-бет.
2 Узбекистон конун ва фармойишлари. Тошкент, Узбекистон. 1992 й. 10-бет.

---

1958- yil 31- oktabrdagi Lissabon ittifoqi organi tovar chiqarilgan joy 
nomlarini qayd etish mexanizmini ishlab chiqdi va amalga oshirmoqda.
Dunyoning deyarli barcha davlatlarida tovarlarning chiqarilgan 
joylari nomlaridan g'ayriqonuniy foydalanish, bu joylar nomlari haqida 
noto‘g ‘ri yoki yolg'on ma’lumot berish g‘irrom raqobatning ko‘rinishlaridan 
hisoblanadi va tegishli javobgarlik choralari (zararlarni to'latish, hududga 
olib kelishni taqiqlash, arest solish, tovami yo'q qilib tashlash va hokazolar) 
ko'rilishiga sabab bo'ladi. «O'zbekiston Respublikasining tovar bozorlarida 
monopolistik faoliyatni cheklash va raqobat to'g'risida» gi 1996 yil 27 
dekabrda qabul qilgan Qonunning 8-moddasiga asosan yuridik shaxsning 
intellektual fa oliy a ti natijalaridan va ularga ten gla sh tirilga n
individuallashtirish vositalaridan, mahsulotni, xizmatlar bajarishni 
individuallashtirish vositalaridan qonunsiz foydalanib tovar sotish, 
tovaming xususiyati, uni tayyorlash usuli va joyi xususida iste’molchini 
chalg'itish insofsiz raqobat hisoblanadi va taqiqlanadi.

---