Toshkent davlat yuridik instituti fuqarolik huquqi

51-bob. O M O N A T SA Q L A SH SH A R T N O M A SI
I-§. Omonat saqlash shartnomasi haqida um um iy qoidalar
Omonat saqlash shartnomasi bo'yicha bir taraf (omonat saqlovchi) 
unga ikkinchi taraf (yuk topshiruvchi) bergan ashyoni saqlash va bu 
ashyoni toia holida qaytarish majburiyatini oladi.
Omonat saqlashni o‘z kasb faoliyatining maqsadlaridan biri sifatida 
amalga oshiradigan tashkilot (professional omonat saqlovchi) omonat saqlash 
shartnomasida saqlovchining yuk topshiruvchidan ashyoni shartnomada 
nazarda tutilgan muddatda saqlashga qabul qilish majburiyati ko'zda 
tutilishi mumkin (FKning 875-moddasi).
Omonat saqlash shartnomasining huquqiy belgilari asosan, quyidagicha: 
Birinchidan, omonat saqlash real shartnoma bo'lib hisoblanadi, chunki 
ashyoni omonat saqlash yuzasidan taraflar o'rtasida huquq va burchlar 
omonat narsasining ikkinchi tarafga topshirilishi paytidan e’tiboran vujudga 
keladi. Agar ashyoni omonat saqlash shartnomasi o'z kasb faoliyatining 
maqsadlaridan biri sifatida amalga oshiradigan tashkilot (professional 
omonat saqlovchi) yoki yuridik shaxslar o'rtasida tuzilsa, omonat saqlash 
shartnomasi konsensual va ikki taraflama shartnomalar guruhiga taalluqli 
bo'ladi, chunki bunday shartnoma bo'yicha omonat saqlashga qo'yuvchida 
ashyoni omonat saqlashga qo'yish va ikkinchi tarafda, ya’ni omonat 
saqlovchida ashyoni qabul qilish burehlari shartnoma tuzilgan paytdan 
boshlab vujudga keladi;
ikkinchidan, omonat saqlash shartnomasi bo'yicha qonun hujjatlarida 
yoki shartnoma bilan boshqacha hoi belgilanmagan bo'lsa, tekinga 
tuziladigan shartnoma deb faraz qilinadi va bunday holda u bir tomonlama 
shartnoma bo'lib hisoblanadi;
uchinchidan, omonat saqlash shartnomasining asosiy maqsadi, omonat 
narsasini saqlash va keyinchalik butun holda qaytarishdan iborat.
Omonat saqlash shartnomasi bo'yicha omonat saqlovchiga, odatda 
subyektiv mulk huquqining faqat bir unsurigina, ya’ni mulkni egallash 
huquqigina o'tadi.
Omonat saqlash shartnomasining obyekti. Ushbu shartnomaning 
obyekti fuqarolik muomalasidan chiqarilmagan, fuqarolar va yuridik 
shaxslaming iste’mol maqsadlariga moijallangan ko'char mol-mulklar 
bo'lishi mumkin. Masalan, dehqon-fermer xo'jaligi o'zi yetishtirgan hosilni 
(kartoshka yoki piyozni) saqlash uchun omborga topshirishi yoki fuqaroning 
o'z boyliklarini, hujjatlarini bankda saqlashi. Jismoniy xususiyatlari 
jihatidan omonat saqlovchining ixtiyoridagi binoga yoki hududga
473

---

joylash tirilish i m um kin b o'lga n buyum largina om onat saqlash 
shartnomasining predmeti bo'la oladi. Shu sababli ko'chmas mol-mulk 
va hajmi ulkan obyektlar bo'yicha omonat saqlash shartnomasi tuzilishi 
mumkin emas.
Ko'chmas mol-mulklar, masalan yer uchastkalari, bino-inshootlar, 
uy-joy va boshqa obyektlar omonat saqlash shartnomasining predmeti 
bo'la olmaydi. Ko'chmas mulklami saqlash uchun qo'riqchi tayinlanishi 
mumkin. Biroq, ko'chmas mulklarni saqlash bo'yicha sud sekvestri ham 
mazkur shartnomaning predmeti bo'lishi mumkin.
Saqlanishi qonun hujjatlari bilan taqiqlangan narsalar - qoradori, 
zaharli moddalar, har xil o'qotar qurollar va hokazolar omonat saqlash