Toshkent davlat yuridik instituti fuqarolik huquqi

4. Haq evaziga x izm a t ko'rsatish sh a rtn o m a sin i
b u zgan lik u c h u n ta rafla rn in g ja v o b g a r lig i
Fuqarolik Kodeksining 706-moddasida haq evaziga xizmat ko'rsatish 
shartnom asini buzganlik uchun ijrochining javobgarligi nazarda tutilgan 
bo'lib, ijrochi haq evaziga xizmat ko'rsatish shartnomasini um um an yoki

---

tegishli darajada bajarmagan hollarda u keltirilgan zararni buyurtmachiga 
batamom to'lashi shart, lekin bu to'lov shartnomada nazarda tutilgan 
xizmatlar bahosining ikki baravaridan ortiq bo'lishi mumkin emas.
Tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish vaqtida ijrochi majburiyatini 
umuman yoki tegishli darajada bajarmagan hollarda haq evaziga xizmat 
k o'rsa tish shartnom asida ushbu m oddaning b irin ch i qism ida 
ko'rsatilgandan kuchaytirilgan javobgarlik nazarda tutilishi mumkin.
Buyurtmachi o'ziga ko'rsatilgan xizmatlar haqini shartnomada 
ko'rsatilgan muddatlarda va tartibda to'lamaganlik uchun ijrochi oldida 
javobgardir.
Ijrochi o'zi aybdor bo'lmagani holda xizmatni bajara olmagan 
taqdirda, buyurtmachi ijrochiga uning xarajatlarini to'lashi shart, bunda 
ijrochining xizmat (xizmatlar) ko'rsatishdan ozod qilinishi munosabati 
bilan olgan yoki olishi mumkin bo'lgan foydasi chegirib qolinadi. 
Buyurtmachining aybi bilan xizmatni bajarish mumkin bo'lmay qolgan 
taqdirda, agar qonun hujjatlarida yoki shartnomada boshqacha tartib 
nazarda tutilgan bo'lmasa, xizmatlar bahosi butunlay to'lanishi kerak.
Haq evaziga xizmat ko'rsatish shartnomasini bekor qilish.
Umumiy qoida bo'yicha shartnoma taraflarning kelishuviga muvofiq 
o'zgar tirilishi yoki bekor bo'lishi mumkin. Haq evaziga xizmat ko'rsatish 
shartnomasini bekor qilish: buyurtmachi xizmatlarning belgilangan 
bahosini batamom to'lash sharti bilan haq evaziga xizmat ko'rsatish 
shartnomasini bekor qilishni talab qilishga haqli, shartnoma ijrochining 
aybli harakatlari tufayli bekor qilingan hollar bundan mustasno.
Ijrochi shartnoma bekor qilinishi tufayli buyurtmachiga yetkazilgan 
zararning hammasini to'lash sharti bilangina haq evaziga xizmat ko'rsatish 
shartnom asini b ekor qilishni talab qilishga haqli, shartnom a 
buyurtmachining aybi bilan bekor qilingan hollar bundan mustasno (FKning 
707-moddasi).

---

39-bob. YO'LOVCHI, BAGAJ V A YU K TASHISH 
SHARTNOMASI
1. Tashish shartnomasi tushunchasi, predmeti va turlari
Iqtisodchilarning e ’ tirofiga ko'ra, transport jamiyat iqtisodiy 
organizmining muhim qon tomiriaridan biridir. Zero, transport uzoqni yaqin, 
og'imi yengil qiluvchi vositadir. Bu g'oya, ayniqsa, bozor munosabatlari 
sharoitida yanada teranlashmoqda. Aynan transport yo'lovchi, bagaji va 
yuk tashishni amalga oshirishning zarur vositasi bo'lib qolmoqda.
Bozor munosabatlari transportdan foydalanishni huquqiy tartibga 
solishga keskin ta’sir ko'rsatdi. Masalan, avtomobil transporti sohasidagi 
ko'plab xususiy korxonalar vujudga keldi. Ilgarigi “davlat rejasi 
shartnomaviy munosabatlarning asosi sifatida o'z mavqeyini yo'qotdi. 
Yuk va yo'lovchilar tashish shartnomalari bozor munosabatlarida transport 
korxonasi bilan mijozlar o'rtasidagi munosabatlarni rasmiylashtiruvchi 
asosiy huquqiy vosita bo'lib qoldi” 1. Amaldagi FKning 709-moddasiga 
ko'ra, yo'lovchi, bagaj va yuk tashish tashish shartnomalari asosida 
amalga oshiriladi.
Yo'lovchi, bagaj va yuk tashish shartnomasiga ta’rif berishdan oldin 
ularning turlarini aytib o'tish kerak, chunki bu shartnomaning 
tushunchalari uning turiga qarab farqlanadi. Yo'lovchi, bagaj va yuk 
tashish shartnomasining quyidagi asosiy ikki turi mavjud:
1) yo'lovchi tashish shartnomasi;
2) yuk tashish shartnomasi.
O'zbekiston Respublikasi Fuqarolik Kodeksining 710-moddasida 
yo'lovchi tashish shartnomasiga quyidagicha ta’rif beriladi: “Yo'lovchi 
tashish shartnomasi bo'yicha tashuvchi yo'lovchini, yo'lovchi bagaj 
toshpirgan bo'lsa - bagajni ham belgilangan manzilga eltib berish hamda 
bagajni olishga vakolat berilgan shaxsga topshirish majburiyatini oladi. 
Bunda yo'lovchi belgilangan yo'l haqini, bagaj topshirgan bo'lsa, bagaj 
tashish haqini ham to'lash majburiyatini oladi”. Y o'lovchi tashish 
shartnomasida taraflardan biri tadbirkorlik faoliyati yuritganligi uchun 
bu shartnoma xo'jalik shartnomalari turkumiga kiradi. Binobarin, unga 
nisbatan 1998-yil 29-avgustda qabul qilingan “X o'jalik yurituvchi