Toshkent davlat texnika universiteti tasdiqlayman

Bakteriyalarning rivojlanish fazalari. Bakteriyaning rivojlanish sikli bir necha fazadan tashkil topadi:
1. Stasionar faza-mikroorganizmning oziqa muhitga tushgandan boshlab, 1-2 soat davom etadi. Bu fazada hujayra soni ortmaydi.
2. Lag faza-koʻpayishning tormozlanishi. Bu fazada bakgeriyalar intensiv oʻsadi, ammo ularning boʻlinishi juda kam boʻladi. Bu ikki fazani bakteriya populyasiyasi rivojlanishining muhitga moslashuv fazasi desa boʻladi.
3. Logarifmik-eksponensial koʻpayish fazasi. Koʻpayish katta tezlikda ketadi, hujayralar soni geometrik progressiya boʻyicha ortadi.
4. Manfiy tezlanish fazasi-hujayralar kamroq aktiv boʻladi, genorasiya vaqti choʻziladi, chunki oziqa kamayadi, zaharli moddalar hosil boʻladi, natijada koʻpayish susayadi, ba’zi hujayralar oʻladi ham.
5. Stasionar faza-hosil boʻladigan hujayralar soni oʻladiganlari soni bilan tenglashadi. Shuning uchun tirik hujayralar soni ma’lum vaqt davomida bir xil darajada turadi. Tirik va oʻlgan hujayralar soni sekin-asta koʻpayadi. Bu faza yana boshqacha “maksimal stasionar” faza deb ham ataladi, chunki hujayralar soni maksimumga etadi.
6-fazada oʻlgan hujayralar soni koʻpayadi.
7-fazada hujayralarning logarifmik oʻlim fazasi deb nomlanib oʻlish doimiy tezlikda davom etadi. 6 va 7-faza birgalikda oʻlim fazasi deb atalib unda oʻluvchi hujayralar soni koʻpayuvchi hujayralar sonidan koʻp boʻladi.
8-fazada hujayralarning oʻlishi asta-sekin kamayadi.
Oxirgi fazadi hujayralar oʻlimi ozuqa muhiti fizik-kimyoviy xususiyatlarining oʻzgarishi bilan bogʻliq. Bakteriya uchun noqulay sharoit yuziga keladi. Hujayralar shunday tezlikda oʻladiki oxiri hammasi qirilib ketadi (7-rasm).

7 – rasm. Ipsimon bakteriyalar (Cladorix dichotoma)ning rivojlanish stadiyalari:
a – harakatchan bakteriyalar; b – suv ostidagi narsaga yopishib koʻpayish payti; v – voyaga etgan hujayraning uzilib qin ichidan chiqib ketishi.


Mikroorganizmlarni uzluksiz koʻpaytirishning ahamiyati. Bakteriyalarni koʻpayishining ozuqa muhitini doimiy yangilab turib koʻpaytirish usuli ham bor. Bu xil koʻpaytirish xemostat yoki turbidiostatlarda amalga oshiriladi. Sanoatda bu usul keng qoʻlaniladi.