Toshkent davlat texnika universiteti tasdiqlayman

Turli tuproqlarda boradigan nitrifikatsiya jarayoni. Tuproqda boradigan nitrifikatsiya jarayoni laboratoriya sharoitida olib boriladigan nitrifikatsiya jarayonidan farqlanadi. Laboratoriya sharoitida birinchidan, organik moddalarning koʻpayishi, ya’ni ortishi bakteriyalarga salbiy ta’sir etsa, tuproqda bunday hol yuz bermaydi, chunki tuproqda organik moddalarning eruvchan shakli kam uchraydi. Ikkinchidan, tuproqda nitrifikatorlar bilan birga boshqa bakteriyalar ham mavjud boʻlib, ular organik moddalarni oʻzlashtiradi va nitrifikatorlar uchun mikrozonalar vujudga keltiradi. Nitrifikatorlar muhitning kislotali reaksiyasiga sezgir va pH 6,0-9,2 boʻlganda ular yaxshi rivojlanadi. Nitrifikatsiya jarayoni natijasida bir gektar erda 300 kg nitrat kislota toʻplanadi. Butun er yuziga hisoblaganda, bu nihoyatda katta miqdor. Shuning uchun qishloq xoʻjaligida bu jarayonga katta ahamiyat beriladi Nitrifikatsiya jarayoni ammonifikatsiya bilan chambarchas bogʻliqdir. Ammonifikatsiya qanchalik tez borsa, nitrifikatsiya ham shuncha tezlashadi. Nitrifikatorlar botqoq tuproqlardan tashqari, hamma tuproqlarda uchraydi. Agarda tuproqlar quritilib, ularga ohak solinsa, u yerlarda ham nitrifikatorlar rivojlana boshlaydi. Podzol tuproqlarda nitrifikatsiya jarayoni asosan tuproqning haydalma qatlamida boradi. Qora tuproqning haydalma qatlamida bu jarayon intensiv (tez) boradi, hatto 50 sm chuqurlikda ham nitrifikatsiya jarayoni amalga oshadi.
Oʻrta Osiyoning boʻz tuproqlarida nitrifikatsiya jarayoni juda tez boradi va tuproqda koʻp miqdorda nitratlar toʻplanadi. Lekin shoʻr tuproqlarda bu jarayon kuchsiz boradi va nitrit kislota (HNO₂) toʻplanishi bilan tugaydi. Chunki shoʻr tuproqlarda nitrobakterlar uchramaydi. B.L. Isachenko bu bakteriyalarni shoʻr suvlarda ham uchratmagan. Endigina oʻzlashtirilayotgan shoʻr tuproqlarda nitrifikatsiya jarayoni asosan haydalma qatlamlarda boshlanadi. Sulfatli shoʻrlanish bakteriyalarga salbiy ta’sir etadi. Shuningdek, nitrifikatorlar tuproqning namligiga ham sezgir, quruq tuproqda yoki namlik haddan tashqari ortib ketganda ham ular yaxshi rivojlana olmaydi.