Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti sharq sivilizatsiyasi va tarix fakulteti

Mavzuning manbashunosligi. Buxoro xonligining ichki vaziyatini tavsiflash uchun “Dastur ul-muluk” asarining asl nusxasidan foydalanildi, zero bunda asardagi boshqa manbalarda uchramaydigan ko’plab qimmatli ma’lumotlar yordam beradi.
Mavzuning o’rganilganlik darajasi. Akademiklardan G. Zaleman birinchi bo’lib Kun to’plamidagi qo’lyozmalar ro’yxatini nashr qilganida “Dastur ul-muluk” asarini qayd etdi. Asarning o’zbekcha nashri esa J.Esonov tomonidan amalga oshirildi. Sankt-Peterburklik taniqli sharqshunos olima M. A Saloxiddinova SSSR Fanlar Akalemiyasi Sharqshunoslik institutida fors va tojik tilidagi qo‘lyozmalar katalogini tuzish paytida kun kolleksiyasi asosida ro‘yhatga kiritilgan Xoja Samandar Termiziyning qo‘lyozmasi uning e’tiborini jalb etadi. Qo’lyozmaning uchdan ikki qismi sof tarixiy voqealarga bag’ishlanganligi uchun 1960 yilda o’tkazilgan sharxshunoslarning XXV Xalqaro anjumanida olima birinchi bo’lib ushbu qo’lyozmada bayon etilgan tarixiy voqealar xaqida axborot beradi 1964 yidsa Eron filologiyasi bo’yicha o’tkazilgan IV Bugunittifok ilmiy anjumanida M. A. Saloxiddinova «O’rta Osiyo tarixiga oid yangi manba» mavzusida ik­kinchi marta ma’ruza qildi. Bu ma’ruzada «Dastur ul- muluk» asari xususidagi qisqacha ma’lumot berilishi bilan birga, uning o’ziga xos tarixiy manba ekanligini yoritishga harakat qilingan.
Xojaning «Dastur ul-muluk» asari xorijiy sharqshunoslarning ham tadqiq etish, o’rganish mavzusiga aylangan. Chunonchi, mashxur chex sharqshunos olimi Irti Bechka: «XVII asr O’rtaa Osiyo tarixini o’rganishda Xoja Samandar Termiziyning «Dastur ul- muluk» asari muxim tarixiy manba hisoblanadi» — deb yozgan edi.


Tadqiqot maqsad va vazifalari. “Dastur ul-muluk” asari Orta Osiyoning XVII asr adabiyotining qiziqarli boyligi hisoblanadi. Ammo u nafaqat etika-didaktik adabiyotining asari sifatida, balki Buxoro xonligining XVII asr so’nggi choragidagi muhim voqealar o’z aksini topgan tarixiy manba sifatida ham ahamiyatga egaligini aniqlash lozim.