Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti Sharq mamlakatlari iqtisodiyoti, siyosati va turizm fakulteti Jahon siyosati yoʻnalishi III kurs Dariy-ingliz guruhi talabasi Mahmudov Quvonchbekning Sharq mamlakatlari xalqaro munosabatlari fanidan seminar

Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti Sharq mamlakatlari iqtisodiyoti, siyosati va turizm fakulteti Jahon siyosati yoʻnalishi III kurs Dariy-ingliz guruhi talabasi Mahmudov Quvonchbekning Sharq mamlakatlari xalqaro munosabatlari fanidan seminar ishi.

Mavzu: Pokiston xalqaro munosabatlarda.

Reja:

1. 
   Pokiston tashqi siyosatining asosiy yoʻnalishlari.
   
2. 
   Xitoy-Pokiston munosabatlari.
   
3. 
   Pokiston-AQSh munosabatlari.
   
4. 
   Asosiy kelishmovchiliklar.
   

Pokiston Islom Respublikasi butun dunyo bo’ylab katta diplomatik tarmoqqa ega. Pokiston aholisi soni bo’yicha musulmon mamlakatlari miqyosida (Indoneziyadan keyin) ikkinchi o’rinni egallaydi va yadro quroliga ega bo’lgan musulmonlar ko’pchiligiga ega bo’lgan yagona mamlakatdir.

Pokiston energetik jihatdan boy Markaziy Osiyo va Yaqin Sharqdan Janubiy va Sharqiy Osiyodagi aholi punktlariga boradigan yirik dengiz va quruqlikdagi tranzit yo’llari koridorida joylashgan, shuningdek geostrategik qaynoq nuqtalarga ega bo’lganligi sababli juda strategik geosiyosiy mavqega ega. Afg’oniston, Xitoy, Hindiston va Eron yaqin qo’shnilar maqomiga ega. Pokiston Kashmirdagi mojaro, Xitoy Xalq Respublikasi, Turkiya va Fors ko’rfazidagi arab davlatlari bilan yaqin aloqalar hamda Sovuq urush va urush davrida manfaatlar bir-biriga mos kelmasligi sababli Amerika Qo’shma Shtatlari bilan o’zgarib turadigan munosabatlar tufayli Hindiston Respublikasi bilan keskin munosabatlarni saqlab kelmoqda. Pokiston Islom Hamkorlik Tashkilotining (IHT) a’zosi bo’lib, AQSh tomonidan terrorizmga qarshi urushda NATOga a’zo bo’lmagan yirik ittifoqchi sifatida nomlanadi va IMCTC asoschilaridan biri hisoblanadi.

Xitoy-Pokiston munosabatlari

Xitoy Pokistonning rivojlanishi, iqtisodiyoti va xavfsizligini ta’minlashda muhim rol o’ynagan, chunki, 1950 yilda Pokiston Xitoy bilan rasmiy diplomatik aloqalarga kirishgan va Xitoy Xalq Respublikasini tan olgan birinchi mamlakatlar qatorida bo’lgan. O’shandan beri har ikkala mamlakat nihoyatda yaqin va qo’llab-quvvatlovchi maxsus munosabatlarni saqlashga katta ahamiyat berishdi va ikki mamlakat muntazam ravishda yuqori darajadagi tashriflarni almashib turadi, natijada turli xil kelishuvlarga erishildi. XXR Pokistonga iqtisodiy, harbiy va texnik yordam ko’rsatdi va har bir davlat bir-birini yaqin strategik ittifoqdosh deb biladi. 21-asr boshlangandan beri Pokiston va Xitoy o’zaro munosabatlarni ikki tomonlama savdo, harbiy kelishuvlar va muhim masalalarda bir-birini qo’llab-quvvatlash orqali mustahkamladilar.

Pokiston-AQSh munosabatlari

AQSh Pokistonning tarixida muhim rol o’ynadi, 1947 yil 14 avgustda birinchilardan bo’lib mustaqilligini tan oldi. Ikki mamlakat o’rtasidagi munosabatlar turli darajadagi do’stona munosabatlarni bosib o’tdi, shuning uchun ham Pokiston doimiy ravishda Sovuq urush davrida duch kelgan masalalarda AQSh tomonida edi. Pokiston Sovuq urush davrida Sovet Ittifoqi va Xitoy bilan chegaradosh bo’lganidan beri AQSh harbiy bazalari uchun geostrategik pozitsiya bo’lib xizmat qilgan. Ushbu ijobiy munosabatlar Sovet Ittifoqining Markaziy Osiyodagi ta’siriga qarshi kurashda va Sovet Ittifoqining keyingi qulashida muvaffaqiyatli hamkorlikdan so’ng buziladi. Pokistonning yangi yadroviy salohiyatiga reaktsiya sifatida Qo’shma Shtatlar Pokistonga qarshi sanktsiyalarni qoʻllashiga toʻgʻri keldi, ammo munosabatlar sentyabr voqealaridan keyin Pokistonning fojiadan keyin iliq munosabati bilan tiklanadi. Pokistonga birinchi marta 2002 yilda yordam ko’rsatiladi va 2000-yillarda ushbu do’stona munosabatlar kengaygan.

Terrorizmga qarshi urush davom etar ekan, Qo’shma Shtatlar va Pokiston strategiyalar bo’yicha kelishmovchiliklar bilan bir qatorda bir-birlarini har xil narsalarda ayblashadi. Abbotabodda Usama bin Ladenni o’ldirish bo’yicha operatsiya tomonidan ta’kidlangan bir nechta voqealardan so’ng ushbu dinamika boshga ko’tariladi. Ushbu hodisalar ikki xalq o’rtasidagi ishonchni susaytirgan bo’lsa-da, ikkalasi ham sog’lom munosabatlarni davom ettirishadi. Ovoz berishlarda ikki mamlakat bir-biriga ijobiy qarashmasa-da, ikki davlat hukumatlari Pokistonga yordamning ko’p turlari, muhim harbiy hamkorlik hamda AQSh uchun Markaziy Osiyodagi strategik ittifoqdosh bilan muhim munosabatlarni bog’lashmoqda. AQSh va Pokiston o’rtasidagi munosabatlar savdo-sotiq va mintaqaviy iqtisodiy hamkorlikni rivojlantirishda davom etmoqda, bu turdagi munosabatlar har ikki mamlakat uchun ham foydali bo’lib, do’stona munosabatlarni davom ettirishga turtki beradi.

Asosiy kelishmovchiliklar

1947 yildan beri Pokiston qo'shni Hindiston bilan mintaqaviy masalalar bo'yicha aloqalarini qiyinlashtirmoqda. Kashmir masalasida 20-asr davomida Hindiston va Pokiston uchta an'anaviy urush olib borishdi. Mamlakatlarni birlashtirishga urinishlar bo'lgan, ammo 1940 yildan buyon Muhammad Ali Jinna va uning Musulmonlar ligasi Hindistonning hindu ko'pchiligiga bo'ysunmasdan, o'zlarining hukumatiga ega bo'lgan mustaqil Pokistonni talab qilishgan. Ikki mamlakat o'rtasida ko'plab ziddiyatli munosabatlar mavjud, ammo terrorizm, kattalikdagi farqlar va uchta geostrategik masalalar: Kashmir, suv va Siachen muzligi - bu savdo va ishonch taqchilligining susayib ketgan hajmini keltirib chiqaradigan asosiy masalalar. Kashmirning maqomi bo'yicha davom etayotgan nizo har ikki xalqning fikrlarini kuchaytiradi va do'stona munosabatlarni qiyinlashtiradi. 1960-yillarda Dyurand liniyasi bilan bog'liq muammolar Afg'oniston bilan avj olib, 1970-yillarda ochiq harbiy harakatlarga olib keldi. Pokiston, shuningdek, Hindistonning Birlashgan Millatlar Tashkilotining Xavfsizlik Kengashiga a'zo bo'lishiga qarshi bo'lgan Kofe Klubining a'zosi.