Toshkent davlat sharqshunoslik instituti uzoq sharq va janubiy osiyo tillari fakulteti janubiy osiyo tillari kafedrasi

Frazemaning ifoda plani deganda uning tovush tomoni, leksik tarkibi, birikmaga 

yoki gapga teng konstruksiyasi nazarda tutiladi. Masalan: ko’nglini olmoq 

(birikmaga teng), ko’zlari qinidan chiqib ketdi (gapga teng). 

Frazemalarning ifoda planida yordamchi so’zlar va turli forma yasovchi 

morfemalar qatnashishi mumkin. Masalan, ochiq yuz bilan (bu frazemaning ifoda 

planida “bilan” ko’makchisi qatnashgan), dam olmoq (bu frazemaning ifoda 

planida “-moq” morfemasi ishtirok etgan). Keltirilgan misollarda ko’makchi va 

affiksal morfema frazemalarning doimiy belgisi hisoblanadi, chunki u 

frazemalarning ichki grammatik qurilishiga mansubdir, ammo dam oldim, dam 

                                                            

3

ШанскийН .М.Лексикология современного  руского  языка. М.1972, 173

 

4

 Ахманова  О.С.  Очерки по общей и  русской  лексикологииM . 1957, 169

 

5

.UmarovE.AFrazeologiklug'at, Xazoin-ulmaoniyA.Navoiy, Toshkent 1971, 14 

 

---

olgin,dam olsin kabi bog’lanishlarda qo’llangan “-di+m”, “-gin”, “-sin”  kabi 

zamon, shaxs-son, mayl ko’rsatkichlari shu frazemalarning ifoda planiga kirmaydi, 

chunki bu morfemalar nutq talabiga ko’ra qo’shiladi.