|
TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI
2020/2(23
)
Eshitishda nuqsoni bo‘lgan o‘quvchilarda erkin fikrlashni shakllantirishda interfaol
usullarining ahamiyati bevosita o‘qituvchi mahoratini shakllantirish jarayonini tubdan o‘zgartirish
bilan chambarchas bog‘liq.
O‘qituvchi turli didaktik o‘yinlardan, interfaol metodlardan, AKTlardan foydalanishda
bevosita, o‘z ustida muntazam ishlashi, faoliyatidagi kamchiliklarni aniqlashi va ularga barham berish
yo‘llarini ishlab chiqishi hamda ta’lim jarayonida eshitishda nuqsoni bo‘lgan o‘quvchilarga erkin
muhitni yaratish orqali o‘zaro hamkorlikni vujudga keltiradi.
1
Eshitishda nuqsoni bo‘lgan boshlang‘ich sinf o‘qituvchilariga matematika darslarini
pedagogik texnologiyalar asosida tashkil etishga yordam berish maqsadida matematika darslarida
eshitishda nuqsoni bo‘lgan 1-2-sinf o‘quvchilar bilan ishlash usullarini keltirib o‘tamiz.
Bunda 1-2-sinf o‘quvchilariga og‘zaki hisoblashlarni o‘rgatish, didaktik o‘yinlar va
mashqlarni qo‘llash, topshiriqli kartochkalar va o‘quvchilarning matematikaga bo‘lgan qiziqishlarini
oshiruvchi topshiriqlar bilan ishlash, og‘zaki hisoblash jadvallari kabilar o‘rin olgan.
Didaktik o‘yinlar boshlang‘ich sinflarda ta’limning samarali bo‘lishiga, o‘quvchilarning
o‘quv-bilish faoliyatini muvaffaqiyatli boshqarishga, matematikadan nazariy bilimlarni oson
egallashlariga, ularning bilim olishga bo‘lgan qiziqishlarini orttiradi.
Quyidagi namunalar maxsus maktab o‘qituvchilarining matematika darslarini turli xil
usullardan foydalanilgan holda tashkil etishiga yordam beradi. Bu didaktik materiallar va
o‘yinlardan har bir boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi ijodiy foydalanishi mumkin.
2
“Qaysi son yo‘q”. Didaktik topshiriq: 20 gacha bo‘lgan son qatori haqidagi miqdoriy
tushunchani mustahkamlash. O‘yin topshirig‘i: son qatorini tahlil qilib, o‘zi yo‘q son bilan qo‘shni
sonlarni ajratib tashlab, o‘sha sonni aytish. O‘yinning borish: o‘qituvchi boshlovchi vazifasini
bajaradi.
— Men sonlarni qatorasiga yozib boraveraman, sizlar diqqat bilan qarab o‘tiringlar, biron joyi
noto‘g‘ri bo‘lsa, aytasizlar, — deydi. O‘qituvchi doskaga quyidagicha qilib sonlarni yoza boshlaydi:
10, 11, 12, 13, 14, 16 va hokazo. Bolalar tushirib qoldirilgan sonni darhol payqaydilar va o‘qituvchi
“yodidan chiqardi”, deb o‘ylaydilar. Chaqirilgan o‘quvchi xatoni “tuzatadi” — doskada qaysi raqam
“tushirib qoldirilgan” bo‘lsa, o‘sha yerdan boshlab yozilgan narsalarni o‘chirib, o‘sha yerdan
boshlab yozib ketadi (yoki nima yozilishi kerakligini aytadi).
Misol istalgancha o‘zgartirilishi mumkin, masalan, 10 dan boshlab, 11, 12, 9, 13 va hokazo deb
yozish mumkin. Bolalar raqamlar to‘g‘ri yozilmaganini sezadilar, o‘qituvchi ulardan qaysi son qaysi
son ketidan yozilishi kerakligini so‘rab oladi. Sinfdagi o‘quvchilarga baravariga hisoblatish
mumkin, bunda o‘qituvchi raqamlarni ko‘rsatib turadi.
Birinchi o‘nlik doirasidagi son tarkibi malakalarini mustahkamlovchi o‘yinlar. “Buyumlarni 10
gacha sanash”. Didaktik o‘yin: “Jimjitlik”
Didaktik topshiriq: bolalarning oddiy sanoq haqidagi tushunchalarini aniqlash va
mustahkamlash. O‘yin topshirig‘i: aniq buyumlarni “xayolda” sanab, kerakli sonni barmoqlar
bilan ko‘rsatish. O‘yinning borishi: o‘qituvchi boshlovchilik vazifasini bajaradi.
O‘qituvchi:
— Bolalar, “Jimjitlik” o‘yinini o‘ynaymiz. Men sizlarga hozir har xil narsalarni ko‘rsataman.
Siz ularning sonini topshingiz kerak bo‘ladi. Bolalar birdan gapga tushib ketadilar.
— Yo‘q, bolalar. Javob qaytarishdan oldin qo‘l ko‘tarish kerak. O‘qituvchi bolalarga doira va
cho‘plarni sanatadi.
— Endi men sizlarga narsalarni ko‘rsataman. Sizlar ovoz chiqarmasdan sanab, qancha
bo‘lganini barmoqlaringiz bilan ko‘rsatasiz. O‘qituvchi 4ta qo‘g‘irchoqni ko‘rsatganda, bolalarning
1
Haydarova O.Q. Yangi pedagogik texnologiyalarning o‘qituvchi faoliyatida tutgan o‘rni. Pedagogik mahorat, 2-son, 2002.
2
Abdullayeva B. Matematikadan didaktik materiallar.
187
Do'stlaringiz bilan baham: |
