Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI 2021/ 6 - SON 
163 
shakllantirishning ilmiy-nazariy va tashkiliy-amaliy qonuniyatini aniqlashga bo‗lgan 
ehtiyoj mazkur tadqiqot konsepsiyasini belgilab berdi.
Zamonaviy tadqiqotlar tahlili ko‗rsatdiki, ilm-fanda ko‗rib chiqilayotgan 
muammoning yechimi uchun zaruriy bilimlarning muayyan hajmi to‗plangan. XX 
asrda kompetentli yondashuvni ishlab chiqishda R.Uayt, D.Makkleland, R.Boyasis, 
L.M. va S.M.Spenserlar, A.Lyuchiya, R.Lepsing, Dj.Raven, G.Chitxem, D.Chivers 
va h.k. kabi xorijiy tadqiqotchilar ahamiyatli hissa qo‗shdilar.
Kompetentli tarkibni ishlab chiqishda katta rol xalqaro tashkilotlarga taalluqli: 
Axborot-hujjatlashtirish Yevropa mutaxassislari assotsatsiyasi (AVV8), Axborot-
hujjatlashtirish assotsatsiyasi Yevropa Kengashi (ES1A) va boshqalar.
Rossiyada kompetentli yondashuv 1999-yilda Boloniya deklaratsiyasi 
imzolanganidan keyin faol muhokama qilina boshlandi. Ushbu masalaga psixologiya-
pedagogika va ijtimoiy fanlar sohasida manfaatdor bo‗lgan ko‗plab mahalliy 
tadqiqotchilar murojaat qila boshladilar. Kompetensiya, kompetentlilik mohiyati va 
tushunchaga oid apparatlar ta‘rifi muammolari yetakchi olimlar: A.A.Verbitskiy, 
I.A.Zimnyaya, tomonidan tadqiq etildi[1]. Biz kompetentsiyaga asoslangan 
yondashuvni o‗rganishda shuni ta‘kidlashni istardikki, mutaxassisni kasbiy 
tayyorlashda kompetentsiyaga asoslangan yondashuv o‗quvchilarda uning mehnat 
bozorida muvaffaqiyatli moslashishini belgilaydigan asosiy kompetensiyalarni joriy 
etish va rivojlantirishdan iborat. Hozirgi vaqtda kompetensiyaga asoslangan 
yondashuvning mohiyatini tahlil qilishni rivojlantirish bo‗yicha keng ko‗lamli ilmiy-
nazariy va ilmiy-uslubiy tadqiqot ishlari paydo bo‗ldi, masalan, A.V. Xutorskiy 
"Didaktik evristika. Ijodiy o‗rganish nazariyasi va texnologiyasi ‖[9] va 
kompetentsiya yondashuvini tahlil qilish bo‗yicha ko‗plab maqolalar (O.E. Lebedev, 
S.V. Frolova, MA Frolova, V.V.Kraevskiy, SA Drujilov). Kompetentsiyaga 
asoslangan yondashuv – bu zamonaviy ta‘lim maqsadlarini aniqlash, tuzilishi va 
mazmunini tanlash, ta‘lim natijalari va o‗quv jarayonini tashkil etishni baholashning 
asosiy tamoyillaridir[2]. 
Kompetensiyalar tasnifi (asosiy va professional), tuzilmalari va ta‘lim sifatini 
baholash tizimlari hamda ta‘lim standartlarida amalga oshirish muammolari ishlarida 
ko‗rib chiqilgan.
Kutubxonachi-mutaxassisning 
kasbiy 
rivojlanishini 
takomillashtirishni 
o‗rganishda kutubxonachilik tadqiqotiga yangi aspekt–kompetentli yondashuvni 
kiritishiga sabab bo‗ldi. Avvalo, oliy kasbiy ta‘limning yangi davlat ta‘lim 
standartlarini tayyorlash va ishlab chiqishning ikki bosqichli tizimiga o‗tish natijasida 
bo‗lg‗usi kutubxonachi-mutaxassisda kompetentlilikni shakllantirishga bag‗ishlangan 
materiallarni alohida ta‘kidlash zarur.
Kutubxona mutaxassisining kompetentliligi va kompetensiyalari mohiyatini 
o‗rganish S.A.Ezova, B.S.Elepov ishlarida o‗z aksini topgan bo‗lib, kadrlar 

---