Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI 2021/ 6 - SON 
137 
turib masalalar ustida yaxshi bosh qotiradilar, fizik moxiyatini anglab etadilar hamda 
yechiladigan masalaning fizik jarayonini jonli ko‗rinishda ko‗z oldiga keltiradilar. 
Natijada talaba berilayotgan fizik masalalarni qiyinchiliksiz yechish ko‗nikma va 
malakasiga ega bo‗ldi.
Ma‘lumki, ba‘zi bir jarayonlar yoki fizikaviy modelning tasnifi chizma 
plakatlarda to‗liq o‗z aksini topmaydi. Buning ustiga jarayonning o‗zgarishini ko‗rish 
imkoniyati umuman mavjud emas. Ta‘kidlash kerakki, Interactive Physics dasturiga 
o‗xshash dasturlar fizikani o‗qitishdagina emas, umuman ta‘lim tizimida noyob 
dasturiy mahsulot hisoblanadi. Misol uchun ―Физикон‖ kompaniyasining 
―Открытая физика‖va ―Физика в картиках‖ elektron dasrliklarida mavjud bo‗lgan 
modellar pedagogik nuqtai nazardan funksionalligi, interfaolligi jihatdan alohida 
ajralib turadi. Ammo u yerda keltirilgan tayyor modellardagi fizik kattaliklarni 
o‗zgartirishi mumkin, lekin qo‗shimcha boshqa fizik kattalikni kiritish mumkin emas. 
Interactive Physics dasturida yaratilgan modelda talaba fizik jarayonga bevosita 
«aralashib» turishi, uning parametrlarini o‗zgartirib, yangi parametrlarni kiritishi, 
amal qilinayotgan qonuniyatga qanday ta‘sir qilayotgani to‗g‗risida xulosalar 
chiqarishi, talaba o‗zini loyiha konstruktori sifatida qarashi, bilim olish va uni 
chuqurlashtirish imkoniyatiga ega bo‗ladi. 
Dastur tajriba natijalarini sonli integrallash orqali amalga oshiradi. Interactive 
Physicsda sonli integrallash metodining ikki usuli mavjud: Eyler va Kutta-Merson 
(boshqa nomi ham majud Runge-Kutta 5-darajadagi metodi deb ham nomlanadi)[2].
IP dasturidan mexanika bo‗limini o‗qitishda foydalanishning o‗ziga xos 
pedagogik qulaylik tomonlari haqida to‗xtalib o‗tamiz. Bu dasturning asosiy muhim 
tomoni shundaki, unda har xil fizikaviy modellarni ―uskunalar shkafi‖ dan foydalanib 
yaratiladi. 
Dastur fizikaviy jarayonlarni jonli ko‗rinishda tasvirlash imkoniyatini berib, 
unda tezlanish, ko‗chish, kuch va tezlik vektorlarining yo‗nalishlarini, tezlik, 
tezlanish, kuch va boshqa kattaliklarning vaqt bo‗yicha o‗zgarish grafigini tasvirlash 
mumkin. IP dasturidan virtual laboratoriya ishlarida, eksperimental masalalarda 
foydalanish mumkin. 
Interactive Physics dasturi: 
fizikaviy hodisalarni jonli va tabiiy ko‗rinishda tasvirlash; kuzatish qiyin 
bo‗lgan jarayonlarni ham namoyish eta olish; tadqiqot ob‘ekti sifatida foydalanish; 
fizikaviy hodisani bir necha marta takrorlash; fizika faniga bo‗lgan qiziqishni 
orttirish; talabalarda tadqiqotchilik faoliyatini orttirish; talabalarning ijodiy 
qobiliyatlarini oshirishga xizmat qiladi.
Interactive Physics dasturi orqali fizika fanini o‗qitishda yangi turkum 
mashg‗ulotlarni kiritish mumkin. Misol uchun: 

---