Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari 2020/1(22) issn 2181-9580

 

---

51 
TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI
2020/1(22) 
Key words:
culture, innovation culture, innovation, innovation process, 
innovation education, axiological component, technological component, personal-
creative component 
Bizning davrimizdagi ijtimoiy, iqtisodiy, ekologik ofatlar inson bilan tobora 
ko‘proq bog‘liq bo‘lib, rivojlanayotgan ma’naviy qadriyatlar va ijodkorlik tizimi 
sifatida innovatsion madaniyatni takror ishlab chiqarishni va yaratishni talab qiladi. 
Ta’limni o‘quvchilarning umumiy madaniy rivojlanishiga yo‘naltirish, tarixiy 
jihatdan ustuvor yo‘nalishlaridan biri bo‘lib, ta’lim dasturlarida malakali, 
raqobatbardosh, mas’uliyatli mutaxassisni tayyorlashga qaratilganligi ta’kidlangan. 
Shu bilan birga, ilmiy va pedagogik bilimlarda boshlang‘ich sinf o‘qituvchisining 
kasbiy ta’lim tizimida kasbiy innovatsion madaniyatni shakllantirish masalasi maxsus 
ko‘rib chiqilmagan va shuning uchun nisbatan yangi va kam o‘rganilgan. 
Ushbu konsepsiyaning mohiyatini tushuntirish uchun, birinchi navbatda, 
“madaniyat” tushunchasiga, shu jumladan, pedagogik nazariya va amaliyotga 
murojaat qilish kerak. Masalan, madaniyat nazariyasida san’atdagi yangilik 
“ikkilamchi ishlov berish”, ya’ni, qimmatbaho va qadrsiz soha o‘rtasida almashinuv 
deb ataladigan nuqtayi nazar mavjud. Bunga misol tariqasida avangard san’atni, ya’ni 
Uyg‘onish va ma’rifat davrida qadrsiz sohada bo‘lgan arxaik va ibtidoiy san’atni 
ikkinchi darajali qayta ishlash sifatida keltirish mumkin. Ilmiy adabiyotlar 
madaniyatni tushunishga turli xil konseptual yondashuvlarni taqdim etadi: aksiologik, 
falsafiy-tarixiy, faoliyatga oid, shaxsiy-ijodiy va boshqalar, ularning har biri ma’lum 
afzalliklarga, kamchiliklarga ega, shuning uchun barchasini uyg‘un ravishda bog‘lash 
mumkin bo‘lgan yagona yaxlit madaniyat modelini ishlab chiqish, uni ko‘rib chiqish 
jihatlari zamonaviy ilm-fanning dolzarb vazifalari sanaladi
1
. 
Bugungi kunga kelib, madaniyatshunoslikda ikkita tadqiqot yo‘nalishini ajratish 
mumkin. O‘tgan asrning 60-yillarning o‘rtalaridan boshlab madaniyatga inson 
tomonidan yaratilgan moddiy va ma’naviy qadriyatlarning uyg‘unligi sifatida qaraldi. 
Biroq, yetarlicha kenglikka ega bo‘lgan holda, ushbu yondashuv noaniq edi, chunki 
madaniy qadriyatlarni hisobga olish uchun aniq mezonlar mavjud emasdi. 
Hozirgi kunda fanda eng keng tarqalganlardan biri ikki yo‘nalishda namoyon 
bo‘lgan faoliyatga yondashuv hisoblanadi: 
- birinchisi, shaxsni shakllantirish kontekstida madaniyatni ko‘rib chiqadi 
(N.S.Zlobin, L.N.Kogan, V.M.Mejuyev va boshqalar); 
1
Кузеванова А.Л. Понятие «культура»: традиции понимания и концептуальный выбор //Известия Российского 
государственного педагогического университета им. А.И.Герцена. -2008.-№56. 19-bet, 2-197. 

---

52