Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari 2020/1(22) issn 2181-9580

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI
2020/1(22) 
xizmatlarini joriy etish va shu soha uchun mutaxassislar tayyorlash yuzasidan 
hujjatlarni imzoladilar
4
. Tajan – Seraxs – Mashhad temir yo‘li orqali O‘zbekiston o‘z 
mahsulotlarini Anqaragacha yoki Fors ko‘rfaziga, keyin dunyoning istalgan 
burchagiga yetkazish imkoniga ega bo‘ldi.
1993-yil may oyida ilk bor Buyuk Ipak yo‘lining tarixiy ahamiyati va bashariyat 
sivilizatsiyasida tutgan o‘rni inobatga olinib, Yevropa va Osiyoni bir-biriga 
bog‘laydigan “Yevropa-Kavkaz-Osiyo” transport yo‘lagi TRASEKAni barpo etish 
masalasi ko‘rib chiqildi va shu asosda dekloratsiya qabul qilindi
5
. Undan ko‘zlangan 
maqsad yangi mustaqil davlatlar – Markaziy Osiyo va Kavkaz mamlakatlarini xalqaro 
savdo-sotiq integratsiyalashuviga tortish, ularga siyosiy va iqtisodiy ko‘mak berishdan 
iborat. 1995-yil 19-20-may kunlari Olmaota shahrida TRASEKA ishchi guruhining 
birinchi uchrashuvi bo‘lib o‘tdi. Unda TRASEKA loyihasiga a’zo davlatlar: 
Armaniston, Ozarbayjon, Gruziya, Qozog‘iston, Qirg‘iziston, O‘zbekiston, Tojikiston, 
Turkmaniston rahbarlari qatnashib, o‘tgan ikki yil davomida amalga oshirilgan temir 
yo‘l, avtomobil yo‘li, dengiz transporti va savdo sohasida erishilgan natijalarga 
alohida e’tibor qaratilib, kelgusida qilinadigan ishlar belgilab olindi
6
. 1996-yil 
Seraxsda Markaziy Osiyo bilan Eron temir yo‘l tarmoqlarining tutashtirilganligi 
TRASEKA loyihasini amalga oshirishda dastlabki qadam bo‘ldi. O‘zbekiston orqali 
Turkmanistonga, Turkmaniston orqali O‘zbekistonga yuk tashilishi ikki davlatning 
tranzit sohasidagi salohiyatini mustahkamlab, mintaqalar va qit’alar o‘rtasidagi 
xalqaro savdo-sotiqni, keng ko‘lamdagi sarmoyaviy hamkorlikni rivojlantirishda 
muhim ahamiyat kasb etmoqda. Ta’kidlash joizki, TRASEKA loyihasini amalga 
oshirishda Turkiya, Xitoy va Yaponiya kabi davlatlar bilan birga bir qancha xalqaro 
moliyaviy tashkilotlar - YeTTB, XVF, Butunjahon banki, Osiyo taraqqiyot banki, 
Islom taraqqiyot banki kabi tashkilotlarning qiziqishi zamonaviy Buyuk Ipak 
yo‘lining jozibadorligini oshiradi. 1993-1996-yillar davomida Toshkent-Ashxobod-
Turkmanboshi-Boku-Tbilisi-Batumi-Suxumi orqali Qora dengizga chiqadigan temir 
yo‘llar 
ishga 
tushirildi
7
. 
Ahamiyatli 
jihati 
shundaki, 
ushbu 
transport-
kommunikatsiyalari Markaziy Osiyoni Yevropa va Fors ko‘rfazi mamlakatlariga 
chiqish hamda Kavkaz mintaqasi bilan bog‘lashda muhim o‘rin tutadi.
2011-yil 25-aprel kuni bu loyihaga oid navbatdagi yig‘ilishda O‘zbekiston 
Respublikasi, Turkmaniston, Eron Islom Respublikasi, Ummon Sultonligi va Qatar 
hukumatlari o‘rtasida xalqaro transport va tranzit yo‘lagini yaratish to‘g‘risidagi Bitim 
4
Тилавов А.Л. Буюк Ипак Йўли ва жаҳон цивилизацияси. Самарқанд. 2004. – Б. 196. 
5
Ўз.Р МДА М-37 фонд, 1-рўйхат, 800 йиғма жилд, 135-варақ. 
6
Ўз.Р МДА М-37 фонд, 2-рўйхат, 68 йиғма жилд, 256-варақ. 
7
Мировые торговыие связи Средней Азии. Нью-Йорк и Женева. 1995. – С. 30-34. 

---

131