Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari 2020/1(22) issn 2181-9580

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI
2020/1(22) 
ekanligidan dalolat beradi
1
. Darhaqiqat, O‘zbekiston tashqi siyosatida Buyuk Ipak 
yo‘lida joylashgan Markaziy Osiyo mamlakatlari bilan hamkorlik muhim ahamiyat 
kasb etadi. Chunki tarixan yagona makonda shakllangan beshta davlat o‘rtasida bir 
qator o‘xshash va umumiy jihatlar mavjud: birinchidan, tarixi va madaniyati, dini 
birligi, chegaradosh va qardoshlik jihatlari bu mintaqa xalqlarini bir-biriga tobora 
yaqinlashtirsa, ikkinchidan, O‘zbekistonning mintaqada markaziy o‘rinni tutishi, 
kuchlar tengligi va muvozanatini ta’minlashi mintaqaviy integratsiyalashgan 
hamkorlikni ta’minlashda muhim o‘rin tutadi. Markaziy Osiyo mamlakatlarining shu 
va shunga o‘xshash umumiy jihatlari ushbu davlatlar mustaqillikka erishganidan so‘ng 
transport kommunikatsiyalarini shakllantirish, mintaqaviy geosiyosiy va geoiqtisodiy 
manfaatlarni uyg‘unlashgan holda ilgari surish, mintaqaviy xavfsizlik, barqarorlik va 
o‘zaro hamkorlikni mustahkamlashga asos vazifasini o‘tay boshladi.
Buyuk Ipak yo‘li markazida joylashgan Markaziy Osiyo mintaqasining 
geosiyosiy jihatdan Yevrosiyo megakontinentidagi o‘rni beqiyosdir
2
. O‘tgan asrning 
90-yillari boshlarida O‘zbekistonning eksport-import yuklarini tashish asosan 
shimoliy yo‘nalishdagi 2-3 transport yo‘lagi orqali amalga oshirilgan bo‘lsa, bugungi 
kunga kelib bunday vazifalarni bajarish uchun o‘nlab yo‘laklardan foydalanish 
imkoniyati yaratildi. Ma’lumki, dunyoda xalqaro maqomdagi 80 dan ortiq transport 
yo‘lagi bor bo‘lib, ularning 44 tasi yurtimiz hududidan o‘tadi. O‘zbekiston transport 
tashuvlarni tartibga soluvchi to‘qqizta xalqaro konvensiya hamda ikkita bitimga 
qo‘shilgan
3
. Bundan tashqari, Yevropa va Osiyo qit’alari hamda MDHning 30 ga 
yaqin davlatlari bilan tuzilgan hukumatlararo bitim, 70 dan ziyod mamlakat a’zo 
hisoblangan Avtomobil transporti xalqaro ittifoqi bilan hamkorlik mamlakatimizda 
logistika xizmatining yanada rivojlanishini ta’minlab kelmoqda. Ma’lumki, Markaziy 
Osiyo mamlakatlari Sovet Ittifoqi davrida uzoq yillar davomida dunyoga - xalqaro 
transport 
kommunikatsiyalariga 
chiqishdan 
mahrum 
etib 
kelingan 
edi. 
Mustaqillikning ilk kunlaridan boshlab O‘zbekiston hukumati oldida turgan ana shu 
muammoni bartaraf etish maqsadida Turkmaniston va Eron hududlari bo‘ylab Turkiya 
va Fors ko‘rfaziga chiqish imkonini beruvchi Turkmanistonning Tajan-Seraxs va 
Seraxsdan Mashhadgacha bo‘lgan hududlaridagi temir yo‘l qurilishida ishtiroki 
jadallik bilan boshlab yuborildi. 1992-yil 10-may kuni Ashxobod shahrida 
O‘zbekiston, 
Qozog‘iston, 
Turkmaniston, 
Eron, 
Turkiya 
va 
Pokiston 
mamlakatlarining davlat va hukumat rahbarlari “Trans-Osiyo” temir yo‘lini vujudga 
keltirish maqsadida Tajan – Seraxs – Mashhad temir yo‘li qurilishi, bojxona 
1
Сагдуллаев А., Мавлонов Ў., Маҳкамова Д. Ўрта Осиёда ўрта асрлар савдо-сотиқ тизими. Т.: «Akademiya». 2012. – Б. 8. 
2
Кучаров Ч.Ш. Марказий Осиёнинг минтақавий интеграцион жараёни муаммолари (геосиёсий таҳлил тажрибаси). Т.: 2008. 
– Б. 112. 
3
Тилавов А.Л. Буюк Ипак Йўли ва жаҳон цивилизацияси. Самарқанд. 2004. – Б. 196. 

---

130