ToshkeNt davlat pedagogika universiteti huzuridagi ilmiy darajalar beruvchi dss. 03/30. 01. 2020. Ped. 26. 01

Dissertatsiyaning “Ona tili ta’limida o‘quvchilarning nutqiy kompetensiyalarini rivojlantirish metodikasi tajriba-sinov ishlarini tashkil etish” deb nomlangan uchinchi bobida o‘tkazilgan tajriba-sinov ishlarining tashkil qilinishi va natijalari bayon qilingan. O‘quvchilarning nutqiy kompetensiyalarini rivojlantirish yuzasidan tadqiqot ishimiz quyidagilardan iborat: tashkillashtirishga asoslangan tajriba bosqichi, shakllantirishga yo‘naltirilgan tajriba bosqichi, natijaga erishiladigan tajriba bosqichlarida amalga oshirilgan ishlar to‘g‘risida so‘z yuritilgan.
Tajriba-sinov ishlariga Toshkent shahrining Yakkasaroy tumani 26-, Sergeli 267-, Chilonzor tumani 184- maktablari, Sirdaryo viloyati Mirzaobod tumani 5-, 17- maktablari Surxondaryo viloyati 9-maktabining 10-11- sinf o‘quvchilari jalb etildi va o‘quvchilarning jami o‘rtacha 1020 nafarini tanlovga muvofiq quyidagi sonlarda tajriba va nazorat guruhlariga biriktirildi:
1) tajriba guruhlariga 515 nafar;
2) nazorat guruhlariga 505 nafar.
O‘quvchilarda nutqiy kompetensiyalarni rivojlantirishda tajriba-sinov ishlarini olib borishning o‘z yo‘nalishlari bo‘yicha o‘tkazish muhim ahamiyat kasb etadi.
1. Tashkillashtirishga asoslangan tajriba bosqichi (2019-2020 yillar). Bu bosqich davomida umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 10-11- sinflarida ona tili fanidan dars berayotgan o‘qituvchilar o‘qituvchilar va ona tili fanining metod birlashma rahbarlari bilan anketa (so‘rovnoma)lar, individual suhbatlar o‘tkazildi. Anketa (so‘rovnoma)lar ona tili darslarida nutqiy kompetensiyalarni rivojllantirishga doir amalda qo‘llanilayotgan innovatsion metod va usullar, ilg‘or tajribalarni aniqlashda yaqindan yordam berdi. Mazkur jarayonda ona tili darslarida nutqiy kompetensiyalarni rivojllantirishdagi mavjud holati o‘rganilib chiqildi, baholandi, bu boradagi yo‘l qo‘yilgan kamchiliklar aniqlandi, yuqori samaradorlikka erishish imkonini beruvchi ishlar rejasi hamda innovatsion xarakterga ega metodik ishlanmalar tayyorlandi.
2. Shakllantirishga yo‘naltirilgan tajriba bosqichi (2020-2021 yillar). Ushbu bosqichda ona tili darslarida nutqiy kompetensiyalarni rivojllantirishga oid maxsus metodika, dissertant tomonidan amaliyot uchun tavsiya etilgan innovatsion xarakterdagi metodik ishlanmalar asosida darslar tashkil etildi. Bu jarayonda ona tili darslarida nutqiy kompetensiyalarni rivojllantirishga xizmat qiluvchi metodlarning samarali bo‘lishiga ahamiyat berildi.
3. Natijaga erishiladigan tajriba bosqichi (2020-2021 yillar). Mazkur bosqichda ona tili darslarida nutqiy kompetensiyalarni rivojlantirishga oid eng maqbul usullarning amaliyotga mosligi va samaradorligi baholanib, maxsus metodika mazmuniga zarur o‘zgartirishlar hamda qo‘shimchalar kiritildi. Ushbu bosqichning tahliliy jarayonida matn ustida ishlash orqali nutq o‘stirishga oid yaxlit tizimli ishlar
Tajriba sinov ishlarining, ya’ni o‘quvchilarning nutqiy kompetensiya rivojlantirish bo‘yicha olingan natijalarini samaradorligini baholash va ularning statistik taxlildan o‘tkazish muhim vazifalardan biridir. Shuning uchun yuqoridagi o‘tkazilgan tajriba-sinov ishlarining o‘zlashtirish ko‘rsatkichlariga ko‘ra, olingan sonli ma’lumotlarning qiymatlariga ko‘ra Styudent-Fisher kriteriyasi asosida matematik-statistik tahlil o‘tkazildi.