Тошкент давлат иқтисодиёт университети

 
12.4. Комиссион тўловлар ва «своп» операциялари 
 
Комиссион фоизлар, қоидага кўра, жуда кичик бўлади. Бироқ кўпинча 
комиссион фоизларни шартноманинг устига ёзиб қўйилган нархи билан 
таққослаш нотўғри бўларди, чунки ҳақиқатда уларни одатда камроқ бўладиган 
суғурталанадиган риск ҳажми билан таққослаш лозим. Комиссион фоизлар 
йўқотишлардан суғурталаш (хеджлаш) самарадорлигига сезиларли таъсир 
кўрсатади. 
Брокерлар одатда комиссион фоизларни, яъни харид ва сотув учун 
комиссион фоизларни шартномага айланма учун АҚШ доллари шартларида 
белгилайди. Нархлар йирик битимлар тузадиган асосий мижозлар учун 8 АҚШ 
долларидан нархи қимматроқ брокерлар орқали ишлайдиган кичикроқ 
мижозлар учун 100 долларгача бўлиши мумкин. 
«Трюмлар» баҳоси биржа томонидан ҳам тартибга солинади, бироқ бунда у 
одатда брокернинг комиссион фоизларига киритилади. 
«Своп» валюта операциялари бу – белгиланган муддат ўтгач сотиб олиш 
мажбурияти билан хорижий валютани «спот» шартларида миллий валютага 
сотиб олишдир. Операциялар марказий ва тижорат банклари томонидан 
ҳалқаро ҳисоб-китоблар учун зарур бўлган валютаани харид қилиш, валюта 
захираларини диверсификациялаш жорий счетларида белгиланган қолдиқларни 
қўллаб-қувватлаш мақсадида амалга оширилади. 

---

150 
«Своп» фоизли операцияларида битим томонларидан бирининг қатъий 
белгиланган ставка бўйича тўловлар олиш эвазига бошқа томонга ўсиши ёки 
пасайиши мумкин бўлган LIBOR ставкаси бўйича фоизлар тўлаш мажбурияти 
кўзда тутилади. Ссуда капиталлари бозорида конъюнктурани аниқроқ башорат 
қилган битим қатнашчиси ютиб чиқади. 
Кўп ҳолларда «своп» операциялари олтин билан ўтказилади. Бу ҳолатда 
қимматбаҳо металл белгиланган муддатда уни қайта сотиб олиш шартларида, 
бироқ ўртача фоиз ставкасини қамраб олган ҳолда «спот» шартларида 
сотилади. «Своп» операцияларини марказий банк ўтказади, бу унга олтин 
захираларини амалда камайтирмасдан туриб, тўлов баланси тақчиллигини 
молиялаштириш учун кредит олишга имкон беради.