|
Индукция ва дедукция усули. Индукция амалиётдан назария томон боришни, реал ҳаётдаги рўй берадиган ҳодиса ва жараёнлардан назариялар яратишни билдирса, дедукция назариядан амалиёт томон боришни, яратилган назарияларни кишиларнинг амалий ҳаётида синаб кўришни англатади. Позитив ва норматив усуллар. Позитив усул иқтисодий ҳодисаларнинг реал ҳаётдаги ҳолатини қандай бўлса шу ҳолича акс эттиради. Норматив усул ҳодиса ва жараёнларнинг қандай бўлиши кераклиги тўғрисидаги фикр ва мулоҳазалардир.
Микроиқтисодий таҳлилда иқтисодиётнинг бошланғич бўғини бўлмиш корхона ва бошқа иқтисодий субъектларнинг юқори пировард натижага эришишга қаратилган хатти-ҳаракати, хулқи тадқиқ қилинади. Макроиқтисодий таҳлилда миллий иқтисодиётнинг ҳолати, фаолият қилиши ва натижалари тадқиқот қилинади. Қисқача айтганда, макроиқтисодий таҳлилда миллий хўжалик, унинг алоҳида секторлари (давлат, кооператив, хусусий) ва жаҳон хўжалиги ўрганилади. Иқтисодий жараёнларни миқдорий таҳлил қилишда математик, статистик усуллар ва графиклардан кенг фойдаланилади. Иқтисодий таҳлилда иқтисодий моделлардан ҳам фойдаланилади. Иқтисодий моделлар – бу реал воқелик, иқтисодиёт ва ундаги рўй берадиган ҳодиса ҳамда жараёнларнинг соддалаштирилган манзарасидир. Бунда иқтисодий моделларнинг иккита тури ўз ўрнига эга бўлади: мувозанатлашган ва оптималлашган моделлар.
Иқтисодиёт назарияси аниқ иқтисодий ва амалий фанларнинг асосини ташкил қилади. Унинг амалиёт билан боғлиқлиги эса аниқ иқтисодий фанлар орқали амалга ошириб келинади. Ўқиш жараёнида олинган бу билимлар эса ҳаётда ҳар бир инсон учун керак бўлади.
Иқтисодиёт назарияси асрлардан бери ҳар бир давлатнинг иқтисодий сиёсатини асослаб келган, унинг муваффақиятли ривожланишига сабаб бўлган. Бозор иқтисодиётига ўтишни муваффаққиятли амалга ошириш фан, маданиятни ривожлантириш, демократик давлат қуриш учун халқ онги, маънавиятини янада юқори босқичга кўтариш зарурдир.
Иқтисодиёт назарияси фани ривожланишининг устувор йўналишлари бизнинг назаримизда қуйидагиларда намоён бўлади:
-асоси иқтисодиёт назарияси бўлган фанлараро янги фан бўлиб шаклланган “Иқтисодиётда тизимли таҳлил” фанининг ривожланиши ҳамда илмий тадқиқот ишларида кенг қўлланилиши;
-жамият ва давлат тузилмаларидаги институционал ўзгаришларни иқтисодиётга ва бизнесга таъсирини тадқиқ қилувчи “институционал иқтисодиёт” фанининг ривожланиши ва унинг иқтисодиёт назарияси фани билан узвий алоқадорлигининг кучайиши;
- иқтисодиётнинг барча соҳаларида инсон омили ва капитали ролининг кучайиши натижасида, шунингдек, ишлаб чиқаришни инсонпарварлаштириш зарурати оқибатида “Инсон тараққиёти” фан йўналишининг шаклланиши ва бу фанни барча олий таълим муассаларида ўқитиш зарурати вужудга келди;
- глобаллашув шароитида миллий иқтисодиётлар ўртасида аёвсиз рақобат кучаймоқда. Ривожланган йирик давлатлар томонидан ривожланаётган ёш давлатларга иқтисодий усул ва дастаклардан геосиёсий мақсадларда таъсир этишда фойдаланилмоқда. Шунинг учун “Иқтисодий хавфсизлик” фани ўзининг ривожланишида янги юқори босқичга кўтарилади ҳамда мамлакатимизнинг барча олий таълим муассасаларида “Иқтисодий хавфсизлик” ўқув курслари ўқитилиши йўлга қўйилмоқда;
-бозор иқтисодиётига ўтиш даври ниҳоятда мураккаб ва бирмунча узоқ даврни ўз ичига олиши мумкин. Шунинг учун ўтиш даврини бошидан кечираётган мамлакатларда, шу жумладан, мамлакатимизда Ўзбекистон Республикаси Президенти Ҳузуридаги Давлат ва жамият қурилиши академияси (ҳозирги Давлат бошқаруви академияси)нинг 1995-2012 йиллардаги тажрибасидан келиб чиқиб, “Ўзбекистонда иқтисодий ислоҳотлар” ўқув курсини олий таълим муассасаларида ўқитишни ташкил этиш мақсадга мувофиқдир.
-яқин йилларда “Ўтиш иқтисодиёти” фан йўналиши сифатида ривожланиши ва бу борада илмий тадқиқотларнинг кўпайиши долзарб аҳамиятга эга бўлади.
Иқтисодий ислоҳотларни ҳаётга самарали татбиқ этишнинг яна бир шарти иқтисодий таълим тизимини модернизациялашдир, иқтисодиёт соҳаси учун мутахассисларни шакллантириш механизмини яратишдир.
Do'stlaringiz bilan baham: |
