Тошкент давлат иқтисодиёт университети “Менежмент ва Маркетинг” кафедраси

Mamlakat miqyosida daromadlarning ishlatilishi schyoli
Kapital xarajatlar schyoti
Bu schyotda mamlakat miqyosida va iqtisodiyot sektorlari o'rtasida kapital xarajatlaming manbalari va ularning qanday kapital xarajatlar turlariga ishlatilishi jarayonlari yozib boriladi.
Odatda, barcha rezident birliklarning yalpi jamg'armalari уig‘indisi yalpi milliy jamg'arma (YaMJ) deb ataladi. Bu ko'rsatkich sof usulda Sof milliy jamg'arma (SMJ) deb ataladi.
SMJning musbat bo'lishi mamlakatda o'z kapitalini ko'paytirishga yoki chet elga investitsiyalar kiritish uchun mablag'lari borligini (sof investor bo'lishi mumkinligini) bildiradi. Oxirgi fikr ushbu schyotning saldo ko‘rsatkichida (sof kreditlar shaklida) namoyon bo'ladi.
Agarda, SMJ man fiy ishorabilan chiqsa, mamlakatda o'z kapitalini tiklashga o'z mablag'Iarining yetishmasligini yoki chet eldan sof qarzdor bo'lishi mumkinligini bildiradi. Bu holatni schyotning tuzilish sxemasida yaqqol ko'rish mumkin.

Ishlatilishi
3. Asosiy kapitalning yalpi yig'ilmasi
4. Moddiy aylanma mablag'lar zaxirasining o'zgarishi
5. Sotib olingan qimmatbaho buyumlar sof miqdori (chet eldan olingani-sotilgani)
6. Sof olingan yer va boshqa aktivlar
(chet eldan olingani-sotilgani)
B. Kapital xarajatlar hammasi
7. Sof kreditlash, agarda (A-V)>0
Sof qarzlar, agarda (A-V)<0
Kapital xarajatlar schyoti

Resurslar

• Yalpi milliy jamg'arma

2. Sof kapital transfertlar (2.1+2.2)
2.1. Kapital transfertlar
(chet eldan olingani +)
2.2. Kapital transfertlar
(chet elga berilgani -)
A. Kapital resurslar hammasi

Moliva schyoti
Yuqorida keltirilgan schyotlarda iqtisodiyot sektorlari o'rtasidagi iqtisodiy ishlab chiqarish va qayta taqsimlash operatsiyalari natijasida darornadlarning hosil bodishi va ulaming ishlatilishi jarayonlari qayd etilgan.
Bu operatsiyalarni hisobga olishda tovar va xizmatlarga egalik huquqining o‘zgarishi vaqti asos qilib olingan. Tovar va xizmatlar uchun to’lanishi lozim bo’lgan pul hisob-kitoblari qachon va kim tomonidan to’langanligi e'tiborga olinmaydi. Ya'ni sodir bo’lgan iqtisodiy operatsiyalarning moliyaviy jihatlari yuqorida keltirilgan schyotlarda o'z ifodasini topmagan. Iqtisodiyot sektorlarining moliyaviy holatlarining o'zgarishi moliya schyotida o'z aksini topadi.
Moliya schvotini barcha iqtisodiyot sektorlari, tarmoqlari va yirik korxonalar uchun tuzish tavsiya etiladi. Chunki, bu schyot ko'rsat- kichlari har bir birlikning moliyaviy aktivlarida va passiv (majburiyat)larida iqtisodiy operatsiyalar natijasida sodir bo'lgan o'zgarishlarni ifoda etadi. Bu ma’lumotlar mikro va makro darajadagi iqtisodiy tahlil uchun katta ahamiyat kasb etadi.
Tovarlar va xizmatlar yig‘ma schyoti
Tovarlar va xizmatlar yig'ma schyoti o'z nomiga monand ravishda yuqorida keltirilgan ichki iqtisodiyot va tashqi dunyo schyotlari ko'rsatkichlaridan foydalangan holda tuziladi. Schyotning resurs tarafida mamlakat bo'yicha tovarlar va xizmatlar resurslari, ishlatilishi tarafida bor tovar va xizmatlarni qanday maqsadlarda ishlatilganligi qayd etiladi. Schyotning tuzilish sxemasi yalpi ishlab chiqarish (YalCh) ko'rsatkichining qanday baholarda hisoblanishiga ko'ra turlicha bo'ladi.
Ishlatilishi