Тошкент давлат иқтисодиёт университети “Менежмент ва Маркетинг” кафедраси

QQS
5. Importga sof soliq	ISS
6. Sof ichki mahsulot (milliy daromad)	SIM	SIM(MD)=YaIM-AKI
7. Asosiy kapital iste’moli	AKI
8. Milliy mavjud daromad	MMD
9. Yalpi milliy mavjud daromad	YaMMD	YaMMD=YaMJ+YaI
10. Yakuniy iste’mol	YaI

Milliy hisoblar tizimida iqtisodiy faoliyat ko’rsatkichlari va ularni hisoblash tartibi

Yalpi ichki mahsulotni hisoblashning uch usuli :

Ishlab
chiqarish
Import
Oraliq
iste’mol
Yakuniy iste’mol
Yalpi
jamg’arish
Export
Mehnat haqi
Ishlab chiqarishga sof soliqlar
Yalpi foydа
(Aralash daromad)
1. Ishlab chiqarish
usulidagi YaIM

2. Xarajatlar usulidagi YaIM


3. Darpmadlar usulidagi YaIM

Фойдаланиш
Ресурслар
Mahsuloylarga
sof soliqlar
Ishlab
chiqarish
Oraliq
iste’mol
Mahsuloylarga
sof soliqlar
Yakuniy iste’mol
Yalpi
jamg’arish
Export
Import

	2018 y	2019 y
O’zbekiston Respublikasi	406 648,5	511 838,1
Qoraqalpog’iston Respublikasi	15 009,4	18 735,7
viloyatlar
Андижанская	26 503,0	32 897,2
Бухарская	21 158,3	26 695,0
Джизакская	12 074,7	15 211,9
Кашкадарьинская	27 962,2	36 470,1
Навоийская	22 132,2	36 685,2
Наманганская	18 046,0	23 239,0
Самаркандская	31 233,5	37 593,9
Сурхандарьинская	17 802,0	22 349,3
Сырдарьинская	8 066,3	10 477,7
Ташкентская	38 774,3	50 117,8
Ферганская	26 611,5	32 943,3
Хорезмская	15 242,5	19 136,5
г. Ташкент	54 694,3	74 527,6

Yalpi ichki (hududiy)
mahsulot hajmi
(joriy narxlarda, mlrd.sum)
YaIM hisob-kitoblari:


Ishlab chiqarish usuli (iqtisodiy faoliyat turlari, hududlar, mulkchilik shakllari, institutsioinal sektorlar kesimida, yillik va choraklik davriylikda, joriy va taqqoslama narxlarda hisoblanadi)
YaiM = Ishlab chiqarish – Oraliq iste’mol + Mahsulotlarga sof soliqlar
Xarajatlar usuli (yakuniy iste’mol yo’nalishlari kesimida, yillik va choraklik davriylikda, joriy va taqqoslama narxlarda hisoblanadi)
YaiM = Yakuniy iste’mol xarajatlari + Yalpi jamg’arish + Export – Import
MHT schotlari va ularni tuzishning umumiy qoidalari
Schyotlarning yozilish shakli buxgalteriya schyotiariga o'xshash. Ular T — ko'rinishda bo’lib, uning bir tomonida resurslarni, ikkinchi tomonida ularning ishlatilishini ifodalovchi ko'rsatkichlar yozib boriladi. Schyotlarning ikki tomoni har doim balanslashtiriladi.
Balanslashtirish 2xil usu! bilan amalga oshiriladi:
1-balans usuli.
Schvotning ishlatilishi tarafiga balanslashtiruvchi ko'rsatkich yoziladi. Bu ko'rsatkich keyingi schyotga resurs sifatida o'tkaziladi. Masalan: ishlab chiqarish schyotida qo‘shilgan qiymat ko'rsatkichi balanslashtiruv-chi ko'rsatkich sifatida aniqlanadi va keyingi daromadlarning hosil bo'lishi schyotiga resurs sifatida yozib qo'yiladi.
2-balans usuli.
1-usuldan farq qiladi. Bu usulda schyotlarning resurs va ishlatilishi tarkibida keltirilgan iqtisodiy ko’rsatkichlar-ning yig'indilari bir-biriga teng kelishi lozimligi asosida tuzilganligi, o'z-o'zidan bu schyotlarni muvozanatlashtiradi. Bunday schyotga misol tariqasida Tovarlar va xizmatlar yig‘ma schyotini keltirish mumkin.
Ishlab chiqarish schoti
Daromadlarning shakllanish schoti
Birlamchi daromadlarning taqsimoti schoti
Daromadlarni ishlatilishi schoti
Kapital xarajatlar schoti
Moliya schoti
MHT schyotlarining tarkibi
Daromadlarni qayta taqsimlash schoti
Tovarlar va xizmatlar yig'ma schyoti

Ishlab chiqarish schoti
Bu schyot ishlab chiqarish bilan bevosita bog’liq bo'lgan jarayonlarni ifodalovchi ko'rsatkichlar (yalpi ishlab chiqarish, oraliq iste’mol, qo'shilgan qiymat)ning hosil bo'lishini ifodalaydi.

Ishlatilishi
2. Oraliq iste’mol
3. Yalpi qo’shilgan qiymat (1-2) 4. Asosiy kapitalning iste’moli
5. Sof qo’shilgan qiymat (3-4)

Resurslar

• Yalpi ishlab chiqarish (yalpi mahsulot)

Daromadlarning shakllanish schyoti
Bu schyot mamlakat miqyosida iqtisodiyot sektorlari va tarmoqlari kesimida tuziladi. Schyotni tuzishdan ko'zlangan maqsad, mamlakatda yaratilgan yalpi ichki mahsulot hamda iqtisodiyot sektorlari va tarmoqlarida yaratilgan yalpi qo'shilgan qiymatning tarkibini aniqlashdan iborat. Shu bilan birga, schyotdagi ko'rsatkichlar ishlab chiqarishda band bo'lgan barcha institutsion birliklarning birlamchi daromadlari tarkibini ifodalavdi.


Ishlatilishi
2. Mehnat haqi
3. Befosita ishlab chiqarish uchun sof soliqlar:
- bevosita ishlab chiqarish uchun soliqlar

• bevosita ishlab chiqarish uchun subsidiyalar
• 4. Asosiy kapitalning iste’moli

5. Sof foyda va aralash daromad, hammasi shu jumladan:
5.1. Shartli foyda

Resurslar

1. YaIM (oxirgi bozor baholarida)

(1,1+1,2)
1.1. Yalpi qo’shilgan qiymat (asosiy bozor baholarida)
1.2. Mahsulot uchun sof soliqlar:
- mahsulot uchun soliqlar

• mahsulot uchun subsidiyalar (minus ishora bilan)

Birlamchi daromadlarning taqsimoti schyoti
Bu schyotda tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarish mobaynida yaratilgan birlamchi daromadlarning ichki iqtisodiyot va tashqi dunyo sektorlari o'rtasida taqsimlanishi jarayoni ko'rsatiladi. Schyot mamlakat miqyosida va iqtisodiyot sektorlari uchun tuziladi.