Toshkent davlat iqtisodiyot

distribuyutе

r 

 

Tarmoq 

 

Dillеr 

Ichki ta'minot 

 Intеrnеt savdo 

 

---

 

126 

 

 

 

7.2-rasm. Sanoat distributsiyasi kanallarini an’anaviy modellari 

 

Bozor  sharoitlari  o‘zgarishi  bilan  tomonlarning  roli  ham  o‘zgarishga  uchraydi, 

biroq  kompensatsiya  ko‘pincha  avvalgidek  qolaveradi  va  bu  nizolar  yuzaga  kelishiga 

sababchi  bo‘ladi.  Umuman  olganda,  savdo  vositachilari  bilan  hamkorlik  haqida 

shartnomalar  o‘zgaruvchan  bozor  sharoitlarida  dolzarbligini  yo‘qotadi,  chunki  ular 

o‘zgarishi  qiyin  bo‘lgan  shaxsiy  munosabatlar  va  an’analarga  asoslanadi.  Buning 

oqibatida  yuzaga  keladigan  samarasizlik  va  tushunmovchiliklar  ishlab  chiqaruvchi  va 

savdo vositachilari o‘rtasida asosiy nizolar manbasi hisoblanadi. 

Hozirgi  paytda  axborot  almashinish,  hamkorlik  va  ishonch  samarali  o‘zaro 

munosabatlarning asosiy elementlari hisoblanadi. Distribyutorlar tobora ko‘proq bozor 

vaziyatining  o‘zgarishiga  javoban  vaqt  o‘tishi  bilan  moslashuvchan  o‘zaro 

munosabatlarda bo‘lgan strategik hamkorlar sifatida ishtirok etmoqda.  

Qoidaga  ko‘ra,  sanoat  mahsulotlarida  sotuv  nuqtalari  iste’mol  mahsulotlaridan 

ko‘ra  kamroq.  Buni  bir  nechta  sabab  bilan  izohlash  mumkin.  Birinchidan,  sanoat 

mijozlari  soni  unchalik  ko‘p  emas  va  ayrim  holatlarni  istisno  qilganda  bunday  keng 

distributsiya  uchun  zarurat  yo‘q.  Ikkinchidan,  to‘g‘ridan-to‘g‘ri  marketing  kanallari 

(ishlab  chiqaruvchidan  to‘g‘ri  yakuniy  mijozga)  sanoat  bozorida  iste’mol 

bozoridagidan  ko‘ra  kengroq  tarqalgan.  Uchinchidan,  sanoat  bozorida  gap  ko‘pincha 

katta hajmdagi xaridlar haqida boradi va bunday holatlarda to‘g‘ridan-to‘g‘ri ta’minot 

ancha  samaraliroq  bo‘ladi.  To‘rtinchidan,  sanoat  distributsiyasi  ko‘pincha  texnik 

tayyorgarlik  darajasining  yuqori  bo‘lishini  talab  qiladi,  buning  uchun  faqat  tanlov 

KORXONA 

B2B bozori 

 

Tashkilot 

istе'molchisi 

 

Ulgurji va chakana 

savdo korxonalari 

 

Korxonaning 

ulgurji savdo tizim  

 

Korxonaning 

chakana 

savdo tizimi 

 

Yakka istе'molchi  

 

B2С bozori 

 

---

 

127 

 

asosida  amalga  oshirilishi  mumkin  bo‘lgan  mehnat  vositalari  va  o‘qitishga 

investitsiyalar zarur. 

Bu  omillar  sanoat  bozorini  qamrab  olish  uchun  zarur  bo‘lgan  savdo  vositachilari 

sonidan  tashqari  ishlab  chiqaruvchi  va  savdo  vositachisi  o‘rtasidagi  munosabatlar 

sifatini  ham  belgilab  beradi.  Sanoat  savdo  vositachilari,  qoidaga  ko‘ra,  iste’mol 

bozoridagi  vositachilardan  ko‘ra  o‘z  ta’minotchilari  bilan  yaqinroq  munosabatlarni 

qo‘llab-quvvatlaydi. Xuddi shu tarzda sanoat tovarlari ishlab chiqaruvchilari kanalning 

har  bir  qatnashchisiga  ko‘proq  darajada  bog‘liq  bo‘ladi  va  uni  faolroq  qo‘llab-

quvvatlay oladi. Sanoat savdo vositachisi biznesda juda muhim rol o‘ynaydi, mahsulot 

ochiqligini  ta’minlabgina  qolmay,  mahsulotni  mijozlarning  indiviual  ehtiyojlariga 

moslashtirish jarayonini yakunlaydi ham.