Toshkent davlat iqtisodiyot untversiteti m. S. Qosimova, M. A. Yusupov

Kuzatish asosida o’iganilayotgan obyekt yoki jarayonga xos bo’lgan axborotni
yoppasiga yoki tanlama shaklda olish mumkin. Yoppasiga kuzatish muayyan
majmuaning barcha birliklarini tadqiq qilish asosida amalga oshiriladi. Bunday
kuzatish odatda ko’p vaqt, mablag’ talab qiladi va uning natijalari tarmoqlararo
ehtiyojlami qondirish uchun xizmat qiladi. Masalan, aholini ro’yxatga olish,
tegishli xududdagi sanoat va savdo korxonalarini ro’yxatga olish va hokazolar.
Tanlama kuzatish esa marketing tadqiqotlarida ko’proq qo’llaniladigan uslub
hisoblanadi. U yoppasiga kuzatishdan bir necha xususiyatlariga ko’ra farqlanadi
va yetarlicha afzalliklarga ega. Ular quyidagilardan iborat.
Birinchidan, tanlama kuzatishda yechiladigan ma’lumotlar tez fursatlarda
amalga oshiriladi. Bu esa bozor xususida tezkor axborot yig’ish va qaror qabul
qilish jarayoni uchun o’ta muhimdir.
Ikkinchidan, tanlama kuzatish yo’li bilan olinadigan axborot majmuaning
ko’p qirraligini va xususiyatlarini atroflicha o’rganish imkonini beradi. Natijada
majmua xususidagi axborotni to’liqroq tarzda qayta ishlash, undan unumli
foydalanish mumkin bo’ladi.
Uchinchidan, tanlama kuzatishda ro’yxatga olinuvchilar miqdori nisbatan
kam bo’lganligi sababli, tadqiqot obyektni (yoki muloqatdagi auditoriyani)
tayyorlash, u bilan mustahkam aloqa va qayta aloqa o’matish imkoni bir muncha
yuqori bo’ladi, bu xususiyat esa kuzatishda “yanglishishlar” ehtimolini
kamaytirishga sabab bo’ladi.
To’rtinchidan, majmua miqyosida kuzatish o’tkazish, ko’plab xodimlami
jalb qilish va xarajatlaming ortib borishiga olib kelsa, tanlama kuzatishda tadqiqot
nisbatan arzon tashkil etiladi.
Lekin tanlama kuzatishni amalga oshirish dastawal muayyan qoidalaiga va ketma-