Toshkent davlat iqtisodiyot univyersityeti a. Sh. Bekmurodov, Z. A. Abdullayev, B. M. Badalov

2.2-jadval 
Kapital bozor insturmentlari 
Insturmentlar 
qoplanish 
muddati 
asosiy qarz 
oluvchilar 
ikkilamchi bozorda 
korporativ aktsiyalar 
- 
korporatsiyalar 
katta korporatsiyalar 
uchun juda faol 
ipoteka krediti berish 
15 dan 30 
yilgacha 
asosiy egalari va 
boshqa investorlar 
o‗rtacha 
faol 
korporatsiya 
obligatsiyalari 
2 dan 30 
yilgacha 
korporatsiyalar 
faol 
AQSh hukumati 
qimmatli qog‗ozlari: 
notalar 
obligatsiyalar 
2 yildan
10 yilgacha 
30 yil 
AQSh hukumati 
AQSh hukumati 
juda faol 
juda faol 
AQSh davlat 
30 yilgacha 
Davlat muassasalari 
faol 

---

agentliklarining 
qimmatli qog‗ozlari
( Government Agency 
Securities) 
munitsipal obligatsiyalar 
2 yildan
30 yilgacha 
shtat va mahalliy 
xokimiyatlar 
faol 
Manba: 
An introduction to financial markets and institutions / Maureen Burton, Reynold Nesiba, 
Bruce Brown-2nd ed.54r. 
Moliya bozorlarni tasniflashdagi uchinchi usuli birlamchi bozor va ikkilamchi 
bozor sifatida tasniflash hisoblanadi. Moliya bozorlarini tasniflashning boshqa bir 
usuli sharoitlarga muvofiq operatsiyalarni lahzalik va kelajakda amalga oshirish 
muddatlariga qarab, spot bozori yoki fyucherslar va forvardlar bozoriga ajratishdir. 
Shuningdek, moliyaviy fyuchers va forvard bozorlarini derivativlar bozori deb 
ataladi, chunki moliyaviy insturmentlar qiymati (fyuchers va forvard kelishuvlari) 
bazaviy insturmentlar asosidan kelib chiqib, kelgusidagi muddatlarda sotiladi
44
. 
Fyuchers va forvard bozorlari ikkita asosiy funktsiyalarni bajaradi: fyuchers va
forvard bozorlaridan bugungi baholarni kelajakda yoki kelajakdagi baholarni 
o‗zgarishi bilan bog‗liq bo‗lgan risklarni pasaytirish uchun va spekulyatsiya qilish 
uchun foydalanish mumkin.
Bozor ishtirokchilari ko‗p sonli va turli-tuman hamda ularning ko‗pchilik qismi bir 
vaqtning o‗zida ham qarz oluvchi ham kreditor bo‗lib, quyidagilarni kiradi
45
:

hukumatlar, hukumat muassasalari va markaziy banklar yoki rezerv banki; 

moliya institutlari, yirik investitsion banklar, tijorat banklari, ipoteka 
muassasalari, sug‗urta kompaniyalari va moliya kompaniyalari; 

barcha turdagi korporatsiyalar; 

boy shaxslar va mayda omonatchilar kabi individual xususiy investorlar;

brokerlar, bank muassasalari va boshqa vositachilar; 

derivativlar almashishi kabi bozor infratuzilmasi. 
Moliya bozorlari juda muhim iqtisodiy funktsiyani bajaradi, ya‘ni ular o‗z 
daromadalariga nisbatan kam xarajatlar qiluvchi uy xo‗jaligi, firmalar va davlat 
organlaridagi resurslarni, resurslarga muhtoj bo‗lgan (daromadlaridan ortiq 
xarajatlarga talabi mavjud) iqtisodiy subyektlarga o‗tkazadi. 
44
An Introduction to Financial Markets and Institutions / Maureen Burton, Reynold Nesiba, Bruce Brown—2nd 
ed.46-47r.
45
The Global money markets. Frank J. Fabozzi, Steven V. Mann & Moorad Choudhry. John Wiley & Sons, Inc. 
Copyright 2002 by Frank J. Fabozzi. All rights reserved.-2p. 

---

44