Toshkent davlat iqtisodiyot univyersityeti a. Sh. Bekmurodov, Z. A. Abdullayev, B. M. Badalov

7.1-jadval 
Moliyaviy vositachilarning asosiy passiv va aktivlari 
Vositachilar turi 
Assosiy passivlari Asossiy aktivlari 
Depozit 
muassasalar 
(banklar) 
tijorat banklari 
omonatlar 
(depozitlar) 
tadbirkorlik 
va 
iste‘mol 
kreditlari, 
garov, 
federal 
hukumat qimmatli qog‗ozlari 
va munitsipal obligatsiyalar 
ssuda-jamg‗arma 
assotsiatsiyalari 
depozitlar 
garovlar 
o‗zaro sheriklik jamg‗arma 
banklari 
depozitlar 
garovlar 
kredit ittifoqlari 
depozitlar 
iste‘mol ssudalari 
Shartnomaviy jamg„arma 
muassasalari 
xayotni 
sug‗urtalash 
bo‗yicha kompaniyalar 
sug‗urta 
mukofotlari 
korporativ 
obligatsiya 
va 
garovlar 
yong‗in 
va 
baxtsiz 
xodisalardan 
sug‗urtalash 
bo‗yicha kompaniyalar 
sug‗urta 
mukofotlari 
munitsipal 
obligatsiya, 
korporativ 
obligatsiya 
va 
aktsiyalar, federal hukumat 
qimmatli qog‗ozlari 
davlat va nodavlat pensiya 
fondlari 
ish beruvchilar va 
yollanib 
ishlovchilarning 
badal to‗lovlari 
korporativ 
obligatsiya 
va 
aktsiyalar 
Investitsion vositachilar 
moliyaviy kompaniyalar 
tijorat qog‗ozlari, 
aktsiya,obligatsiya 
tadbirkorlik 
va 
iste‘mol 
kreditlari 
o‗zaro sheriklik fondlari 
paylar (aktsiya) 
obligatsiya,aktsiyalar 
pul bozorini o‗zaro sheriklik 
fondlari 
paylar (aktsiya) 
pul bozori insturmentlari 
Manba:
Mishkin, Frederik S. Ekonomicheskaya teoriya deneg, bankovskogo dela i finansovix 
rinkov, 7-e izdanie: Per. s angl. - M.: O O O "I.D. Vilyame", 2006.71 -72s. 
Masalan, moliyaviy kompaniyalar tomonidan veksellar (qisqa muddatli qarz 
majburiyatlari) sotish va obligatsiya va aktsiyalarni chiqarish orqali pul resurslarini 
jalb qilinadi. Ular iste‘molchilarga mebel, avtomobil va uy-joyni ta‘mirlashga 
ssudalar hamda mayda biznesga kreditlar beradi. Ayrim moliyaviy kompaniyalar 
TNK lar tomonidan o‗z tovarlarini sotishda ko‗mak berish maqsadida tashkil 
etilgan (Ford Motor Credit Ford avtomobillarini sotib oluvchilarni kreditlaydi).
 
O‗zaro sheriklik fondlari indivudal omonatchilar paylar sotish orqali pul 
mablag‗larini jalb qiladi va ushbu mablag‗lardan aktsiya va obligatsiyalar bo‗yicha 
diversifikatsiyalangan portfelini sotib olishda foydalaniladi. Mazkur fondlar 
ishtirokchilarga resurslarni jamg‗arish va aktsiya va obligatsiyalar sotib olishdagi 

---

operatsion xarajatlarni qisqartirish imkoniyatlarini beradi. Bundan tashqari, 
individual operatsiyalardan ko‗ra, uni ishtirokchilari yanada diversifikatsiyalangan 
portfellarga ega bo‗lish imkoniyatini beradi.
Pul bozorini o‗zaro sheriklik fondlari Nisbatan yangi moliyaviy muassasa 
bo‗lib, o‗zaro sheriklik fondlari xususiyatlariga ega bo‗lish bilan birga, ma‘lum 
darajada depozit muassasasi sifatida faoliyat yuritadi, modomiki depozit tipdagi 
hisoblarni taqdim etadi. Boshqa ko‗pgina o‗zaro sheriklik fondlari kabi, ular ham 
resurlarni jamg‗arish uchun paylar sotishadi, keyin esa ishonchli va likvid pul 
bozori insturmentlarini sotib olishadi hamda ushbu aktivlar bo‗yicha foizlar fond 
ishtirokchilariga to‗lanadi. Mazkur fondlarni xarakterli tomoni shundaki, uni 
ishtirokchilari o‗z paylari qiymatida cheklar yozib berishi mumkin. Pul bozorini 
o‗zaro sheriklik fondlari paylari haqiqatda foizli depozitlar rolini bajaradi.