Toshkent davlat iqtisodiyot univyersityeti a. Sh. Bekmurodov, Z. A. Abdullayev, B. M. Badalov

Triffin paradoksining mazmuni
boshqa mamlakatlarning Markaziy banklari 
milliy valyuta rezervlarini shakllantirilishini ta‘minlash uchun AQShda doimiy 
ravishda to‘lov balansining defitsiti kuzatilishi talab etadi. Agar to‘lov balansining 
defitsiti davom etsa, uzluksiz dollar oqimi jahon iqtisodiyotining o‘sishiga 
ko‘maklashadi. Biroq to‘lov balansi defitsitining mavjudligi ushbu valyutaga bo‘lgan 
ishonchni pasaytirib, uning zaxira valyuta sifatidagi qiymatini kamaytiradi. Dollarga 
ishonchning yo‘qligi uni jahon zaxira valyutasi sifatida foydalanilishining 
to‘xtatilishiga olib keladi. Bu esa qat‘iy belgilangan kurs tizimining buzilishiga 
hamda nobarqarorlikka olib keladi. 
Agar valyutaga bo‘lgan xalqaro ishonchni oshirish uchun mazkur davlat to‘lov 
balansi profitsitda bo‘lishi ta‘minlansa, xalqaro bozor rezerv mablag‘ni 
shakllantirishning asosiy manbaidan ajraladi. Natijada, likvidlikning tanqisligi jahon 
iqtisodiyotini yopiq (jilovlovchi) spiralga olib keladi va yana nobarqarorlikka sabab 
bo‘ladi. 
Triffin yechimi. 
Triffin yangi zaxira birliklarini joriy etishni taklif etadi. 
Mazkur birliklar oltin yoki valyutalarga bog‘liq
 
bo‘lmaydi ammo jahondagi umumiy 
likvidlikka qo‘shilib boradi. Bu kabi yangi rezervning yaratilishi AQShga to‘lov 
balansi defitsitini qisqartirishga imkon berish bilan birga, bir vaqtning o‘zida global 
iqtisodiy ekspansiyaga ko‘maklashadi.

---

Dollar muammosi, ayniqsa xorijiy markaziy banklar va hukumatlar tomonidan 
ushlab turilgan dollar hajmining oshib borishi bilan tashvishlanarli edi.
1966- yilda xorijiy markaziy banklar va hukumatlar ixtiyorida 14 mlrd. AQSh 
dollari mavjud edi. AQShning oltin zaxirasi esa 13.2 mlrd. AQSh dollariga teng 
bo‗lib, ularning atigi 3.2 mlrd. AQSh dollari xorijiy davlatlar ixtiyoridagi dollarni 
qoplashga mo‗ljallangan edi. Qolgan 10 mlrd. AQSh dollari qiymatidagi oltin ichki 
valyutani qoplashga talab etilar edi
102
. 
Agar xorijiy hukumat va markaziy banklar bir vaqtning o‗zida o‗z 
ixtiyorlaridagi AQSh dollarining chorak qismini oltinga konvertatsiya qilishni talab 
etsalar ham AQSh ularning oldidagi majburiyatini bajara olmas edi.
1950- yilda AQSh dollarining 20 foizi oltin bilan kafolatlangan bo‗lsa, 1968 
yilga kelib bu ko‗rsatkich atigi 5 foizni tashkil etgan (4-1.rasm). 
Bu sharoitda xalqaro valyuta munosabatlarini qayta tashkil qi-lish muammosi 
vujudga keldi. 1976- yil yanvarda XVFning Vaqtli Qo‗mitasi XVF Nizomiga bir 
qator o‗zgarishlarni kiritdi. Bu o‗zgarishlar XVTi faoliyatini rasmiy ravishda qayta 
taqsimlashni bildirardi (Yamayka kelishuvi, 1976-1978 yy.).