Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti samarqand filiali pul va banklar

4.5. Pulni aylanish tezligi va unga ta`sir etuvchi omillar.
Pulni aylanish tezligi – bu pulni qanday vaqtda (sharoitda, usullar bilan) qo`ldan qo`lga o`tib turishini bildiradi. Agar pul tez aylansa, uni miqdori kam bo`lsada, tegishli natijaga erishish mumkin va aksincha.
Shu hisobdan pulni aylanish tezligiga quyidagi omillar ta`sir etadi:

1. 
   Pul muomalasini tashkil etish tizimi (hisob-kitob shakli)
   
2. 
   Hisob-kitob ishlarida qo`llaniladigan elektron va avtomatik vositalar (ilgari
   

chet mamlakatlar bilan hisob-kitob bilan tovar olish bir oygacha muddatni talab etgan bo`lsa hozir bu hisoblashuvlar 10 minutda amalga oshishi mumkin.) Demak, pul operatsiyasi qanchalik tez bo`lsa, pul shunchalik kam talab etiladi.

3. 
   Pulga bo`lgan talab va taklifni o`zgarishi. Bunda talab tez o`zgaradi. Shunga
   

binoan pul taklifi ham o`zgaradi talabni hisobga olib pulni bir ozaytirib, bir ko`paytirib turilgan holatlar ham bo`lgan.

4. 
   Ma`lum darajada pulni aylanishi tezligiga davlat qarzi, ayrim holatlarda
   

hisob-kitobda chet el valyutasidan foydalanganligini ham o`rni bor. Odatda davlar qarz olganda pul kamayadi, qarzni to`laganda pul ko`payadi. Umuman bu borada O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 2-sentabrdagi “Valyuta siyosatini liberallashtirish bo`yicha birinchi galdagi chora-tadbirlar to`g`risida”gi PF-5177-sonli farmoni muhim ahamiyatga ega.

5. 
   Pul rezervlarini hosil bo`lishi (naqd va naqd bo`lmagan pullarni zahiraga
   

aylanishi), kredit foizini o`zgarishi (foiz oshsa, kredit bahosi oshadi. Qarz qimmatlashib unga talab qisqaradi, pasaysa aksi yuz beradi, ya`ni foiz kamayganda arzon pul hosil bo`lib, unga talabgor ko`payadi, natijada pul taklifi ortadi. Aksincha foiz oshganda qimmat pul hosil bo`lib, uni olishga shoshilmaydilar). Pul aylanishi tezligiga inflyatsiya va boshqa omillarni ta`siri ham bor.