Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti samarqand filiali pul va banklar

8.3. Pul muomalasini barqarorlashtirish va inflatsiyani bartaraf etish yo’llari (tadbirlari).
O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki to’g’risidagi qonuning 3- moddasidata’kidlanganidek O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining bosh maqsadi – milliy valyuta barqarorligini ta’minlashdir. Valyuta barqarorligini pul massasi, narx –navo va milliy valyuta kursining barqaror bo’lishi tushunchasini o’z ichiga oladi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida pul va unga yuklatilgan vazifalarni bajargandagina u iqtisodiyotni barqaror ushlab turishga va tarakkiy ettirishga xizmat qiladi.
Respublikamiz Birinchi Prezidenti I.A.Karimov 1995 yil 21 dekabrda Oliy Majlisning IV-sessiyasida ta'kidlaganidek- «Bugungi eng muhim vazifa valyutamiz bakuvvat, dunyoda obruli valyutaga aylantirishdir, u yuksak qiymatga va katta kuchga ega bo’lishi lozim. Sumni barkarorligini ta'minlash, qadrini oshirish umummilliy vazifa. Respublikamizdagi barcha fukarolarning farovonligi ana shu vazifani hal etilishiga boglik. Aslini olganda bu iqtisodiy vazifagina emas, hozirgi paytda ijtimoiy -siyosiy ahamiyatga molik vazifaga aylanmoqda, chunki iqtisodiyotning yuksalishi ham, aholi turmush darajasi ham, davlatning obro- e'tibori ham shu vazifaning bajarilishiga bog’lik. Hisob-kitoblarimiz hamda bu vazifani hal etish uchun barpo qilingan va to’plangan salohiyatimiz hozir o’z oldimizga ana shunday vazifani qo’yishimiz va uni bajarishimiz mumkinligini ko’rsatmokda. Buni uchun nima qilmok kerak?
Jahon amaliyotida inflyatsiyaga qarshi, unga tez ta'sir etadigan sehrli vositalar yo’q. Shunga qaramasdan mamlakatlar inflyatsiyaga qarshi ma'lum choralarni qo’llaydi.
Bunda inflyatsiyaga qarshi ko’riladigan uzoq va qiska muddatli tadbirlar o’zaro qo’shib olib borilishi lozim
Uzoq muddatli tadbirlarga quyidagilar kiradi:
- Ishlab chiqarishni rag’batlantirish, antimonopol choralar va boshqa bozorni samarali faoliyatini ta'minlashga qaratilgan tadbirlarni qo’llash.
- Soliq tizimi va davlatning xarajatlarini kamaytirish hisobiga davlat budjeti defisitini kamaytirish.
- Pul muomalasi sohasidagi tadbirlar pul massasini o’sishini chegaralash, uni o’sishi bo’yicha qat'iy belgilangan limit o’rnatish.
- Inflyatsiyaga ta'sir ko’rsatadigan tashqi omillarni nazorat qilish. Bunda kreditlar, qarzlar, orqali budjet defisitiga ta'sir ko’rsatishga barham berish.
- Milliy valyuta kursini oshirish. Bunda import tovar va xizmatlariga bo’lgan baholarni pasaytirish, jahon bozorida mustahkam joy egallash.
- Raqobatbardosh tovarlar ishlab chiqarish
Inflyatsiyaga qarshi qisqa muddatli tadbirlarga quyidagilar kiradi:
- aholi ehtiyojini qondirish bo’yicha tovarlar va xizmatlar doirasini kengaytirish.
- ish haqi va ijtimoiy to’lovlarni indeksatsiyalab borish.
- bank kreditlari foizlarini vaqti-vaqti bilan qayta ko’rib chiqish.
- pulni bankdan tashqariga harakat qilishiga yo’l qo’ymaslik.
-qimmatli qog`ozlar bozorini kengaytirish.
- omonatlar turini ko’paytirish va ular bo’yicha to’lanadigan foizlarni qayta ko’rib chiqish.
- sug’urta xizmatidan foydalanishni rag’batlantirish va boshqalar.
Umuman davlat nafaqat mamlakat, balki jahon iqtisodiyoti rivojlanishining har bir bosqichi xususiyatlaridan kelib chiqib inflyatsiyaga qarshi tadbirlarni doimiy ravishda o’tqazib borishi lozim.