Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti samarqand filiali «Buxgalteriya hisobi, moliya, soliq va statistika” kafedrasi mudiri: dots. M. Xolmurzaev

Tuzuvchi: «_______________ » ass: Vafoxojayeva D.
TOSHKENT DAVLAT IQTISODIYOT UNIVERSITETI SAMARQAND FILIALI
«Buxgalteriya hisobi, moliya, soliq va statistika”
kafedrasi mudiri: «______________ » Dots. M.Xolmurzaev
"Statistika"fanidan 2-kurs, 3-semstr yakuniy nazorat
14-Bilet
1. Tаrkibiy o`rtаchаlаr to`g`risidа tushunchа. Mоdа vа mеdiаnа vа ulаrning iqtisоdiy аmаliyotdа qo`llаnilishi
Moda deganda to’plamda eng katta songa yoki salmoqqa ega bo’lgan ko’rsatkich tushiniladi. U oraliq va oraliq bo’lmagan (diskret) qatorlar uchun aniqlanishi mumkin. Diskret qatorlada modani aniqlashda hech qanday qiyinchilikka duch kelmaydi. Bunday qatorlarda qaysi bir variantning vazni ko’p uchragan bo’lsa, shu variant moda bo’lib hisoblanadi.
Mediana deyilgana to’plamning teng ikkiga bo’luvchi ko’rsatkich tushiniladi. Agar qator ranjirlangan (ko’payib boorish yoki kamayib boorish bo’yicha tekislangan) bo’lsa, u holda mediana variatsion qatorning o’rtasida joylashgan bo’ladi. Agar ranjirlangan qator toq sonly bo’lsa, u holda, masalan, 9ta sonly qatorda 5-, 13ta sonly qatorda 7-qator mediana hisoblanadi. Bunday variatsion qatorda mediananing o’rnini toppish uchun qatorlar soniga qo’shib, natijani teng ikkiga bo’lish kerak.
2. Tаnlаb kuzаtish usulining iqtisоdiy аmаliyotdа qo`llаnilishi
Tanlanma kuzatish deyilganda statistikada o’rganilishi lozim bo’lgan to’plamning zaruruy miqdordagi birliklarning maxsus usullari bilan tanlab olinishi va ularning butun (bosh) to’plamga tarqatilishi tushiniladi.
Bosh to’plamda tekshirish uchun birliklarni tanlab olish kuzatuvchi shaxsning xohishiga mutlaqo bog’liq bo’lmasligi, ya`ni albatta tasodifiy bo’lishi shart. Bunday kuzatishning yoppasiga bo’lmagan kuzatishlardan ajralib turuvchi muhim xususiyati shundan iboratki, unda to’plamdan olinadigan birliklarning soni (miqdori, hajmi) va ularni tanlash usuli oldindan belgilab qo’yiladi.

• 
  Vaqt va moddiy-moliyaviy mablag’larni tejashda;
  
• 
  Kuzatish jarayonida sifati buziladiganyoki qiymatini butunlay yo’qotadigan birliklar miqdorini qisqartirishda;
  
• 
  Umumiy to’plam haddan tashqari ulkan bo’lib uni yoppasiga kuzatish imkoniyati bo’lmaganda;
  
• 
  Kuzatish ob`yektni to’laroq chuqurroq o’rganishda;
  
• 
  Yoppasiga kuzatish natijalarini tekshirish, nazorat qilishda.
  

3. masala. Quyidagi berilgan ma’lumotlar asosida hisoblang;

1. 
   O‘rtacha tovarooborot hajmini;
   
2. 
   Variatsiya ko‘rsatkichlarini:
   

Tovarooborot hajmi bo‘yicha do‘konlar guruhi mln. so‘m	15-25	25-35	35-45	45-55	55-65	65-75	75 va undan yuqori