Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti samarqand filiali «Buxgalteriya hisobi, moliya, soliq va statistika” kafedrasi mudiri: dots. M. Xolmurzaev

Tuzuvchi: «_______________ » ass: Vafoxojayeva D.
TOSHKENT DAVLAT IQTISODIYOT UNIVERSITETI SAMARQAND FILIALI
«Buxgalteriya hisobi, moliya, soliq va statistika”
kafedrasi mudiri: «______________ » Dots. M.Xolmurzaev
"Statistika"fanidan 2-kurs, 3-semstr yakuniy nazorat
18-Bilet

1. 
   Indеkslаrning mохiyati, vаzifаlаri vа turlаri.
   

Indeks so’zi lotincha “index” atamasidan olingan bo’lib, belgi, ko’rsatkich degan ma`nolarni bildiradi. Statistic indekslar (gazeta, jurnal, aloqa bo’limlari, kutubxolardagi kitiblarga qo’yiladigan indekslardan farqli o’laroq) nisbiy ko’rsatlkichlar bo’lib, ular “o’rganilayotgan hodisaning hajmi qanday?” degan savolga javob beradi. Har qanday nisbiy miqdorlar singari, indekslarni hisoblayotgandan ham hodisaning mutlaq qiymatlaridan chetlaniladi. Ularda bu qiymatlar mavhumlashad.
Ijtimoiy-iqtisodiy tahlillarda indekslar hodisalar o’zgarilishini umumlashtirib ta`riflovchi qurol sifatida keng qo’llaniladi. Aynan shu xususiyatlari bilan ular nisbiy miqdorlardan tubdan farq qiladi.
Tadqiqot oldida turgan vazifalariga ko’ra quyidagi turdagi indekslar hisoblanishi mumkin:

• 
  Dinamika
  
• 
  Shartnoma va davlat buyurtmalari bajarilishi
  
• 
  O’zgaruvchi va o’zgarmas tarkibli, tuzilmaviy siljishlar
  
• 
  Xududiy
  
• 
  Analitik
  

2. 
   O`zаrо bоg`lаngаn o`zgаruvchаn, dоimiy tаrkibli vа tuzilmаviy siljishlаr indеkslаri tizimi
   

Har qanday belgi o’rtachasining o’zgarishiga, birinchidan, o’rtalashtirilayotgan belgining o’zgarishin ta`ir etsa, ikkinchidan, vaznla o’zgaishi ta`sir qiladi. Agar agregat indekslarining surat va maxrajlarida vaznlar o’zgarishsiz qoldirilsa, u holda bunday ko’rinishdagi indekslar doimiy tarkibli indekslar deyiladi. Masalan, bahoning umumiy indeksida
Agar diomiy tarkibli indeks faqatgina indekslashtirilayotgan belgining o’zgarishini tavsiflasa, o’zgaruvchan tarkibli indeks esa o’rtachaning umumiy o’zgarishiga ta’sir qiluvchi ikkita omilni, ya`ni indekslashtirilayotgan belgi birliklarining o’zgarishi (Pi) ni ham da vazlar tuzilmsining o’zgarishini o’zida aks ettiradi.
3. Masala. Isitish korxonasiga keltirilgan ko‘mirning namlik darajasini aniqlash maqsadida turli vagonlardan tasodifiy ravishda 433 ta namuna tekshirish uchun olindi va natijada quyidagi ma’lumotlarga ega bo‘lindi: