Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti q. A. Dadaboyev

28-chizma. Chet eldan ta’minot tizimining faoliyat tuzilishi 
Bu harakatlarni amalga oshirishda, faoliyat asosida tizimli yondashuv 
yotadi. Tizim yetarli darajada egiluvchan bo‘lib, bir yetkazib beruvchidan, 
ikkinchisiga bo‘lgan bog‘lanish maqsadga muvofiq narxda bo‘lishi kerak.
Chet el yetkazib beruvchisidan Rossiyaga tovar yetkazib berishdagi 
namunaviy tizimini «Global odin» kompaniyasi misolida ko‘rish mumkin. Bu 
kompaniya telekomunikatsiya xizmatlari bilan shug‘ullanadi. Tovar yetkazib 
berish faoliyati bir necha bosqichlarga bo‘lingan:
-yetkazib beruvchi bilan Rossiya kompaniyasi o‘rtasidagi shartnomaning 
tuzilishi; 
-yuk tashuvchilarni tanlash va ular bilan shartnoma tuzish; 
-yetkazib beruvchi tomonidan tovarlarni yuklash;
-Rossiya bojxonasigacha yuk tashishni tashkil qilish; (28-chizma); 
-Rossiya bojxonasi tomonidan yukni hujjatlashtirish va bojxonaning import 
faoliyati bilan shug‘ullanuvchi brokerlari bilan ishlash; 
-Rossiya bojxonasidan ishlab chiqarish korxonasining omborigacha yuk 
tashish;
-kompaniya omboridan buyurtmachigacha yuk tashish. 
Yuk tashish majburiyati - ishlab chiqarishda muhim muammo hisoblanadi 
va u turli firmalarda turlicha hal qilinadi. Bu masala ustida iqtisodchilar orasida 
juda ko‘p tortishuvlar bo‘lib o‘tgan. Masalan, AQSH da tovarni yetkazib berish 
juda qimmat bo‘lganligi uchun bu faoliyat bilan alohida kompaniyalar 
shug‘ullanadi. 
Albatta, material-texnika ta’minotida iqtisodiy, geografik, siyosiy vazifalar 
ham, uning kelajakdagi faoliyatiga o‘z ta’sirini ko‘rsatadi. 
 
 

---

111 
10.3. Xaridorni rejalashtirish 
 
Xaridor (ta’minot) logistikasi logistika tizimining birinchi elementi bo‘lgan 
xomashyo, material va yordamchi qismlarni xarid bozoridan korxona 
omborigacha harakat qilish jarayonini o‘zida aks ettiradi. Xaridor logistikasining 
samarali amal qilishi uchun mahsulot ishlab chiqarishga aynan qaysi material 
zarurligini bilish, xaridorlar rejasini tuzish lozim. Unda quyidagi ta’minot vazifalari 
hal qilinishi lozim: 
-
iste’molni aniqlash va tahlil qilish, buyurtma berilgan materiallar miqdorini 
hisoblash; 
-
xaridor uslubini aniqlash; 
-
narxlar muvofiqligi va shartnoma tuzish;
-
yetkazib berish muddati, sifati va miqdori ustidan nazorat o‘rnatish; 
-
tovarlarni omborga joylashtirishni tashkil qilish.