Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti q. A. Dadaboyev

 

---

103 
 
23-chizma. GFR dagi moddiy - texnika ta’minotining oddiy chizmasi 
D - hujjatlar, M - materiallar 
Zahiralarni saqlash bir qancha miqdorda harajat hamda ishchi kuchini talab 
qiladi. Quyida harajat guruhlari beriladi. 
1. Omborxonalarning band bo‘lishi; 
a) bino amortizatsiyasi;
b) asbob - uskunalar amortizatsiyasi; 
v) remont harajatlari; 
g) isitish vositalariga harajatlar, elektr-energiya va suv vositalari; 
d) ijara to‘lovi. 
2. Xizmat ko‘rsatuvchi ishchilarga harajatlar: 
a) ombor ishchi - xizmatchilari uchun maosh; 
b) ishchilarning ijtimoiy himoyasi uchun harajatlar; 
3. Transport vositalari uchun harajatlar:
a) amortizatsiya; 
b) energiya va yoqilg‘i uchun harajatlar;
v) joriy ta’mirlar uchun harajatlar; 
g) sug‘urta va transport vositalari uchun soliq. 
4. Materiallarni saqlash natijasida kelgan zararlar:
a) ombor qorovullari va materiallarning eskirishi;
Istе'molchi kompaniya 
D
МD
М
D
МD 
МD 
M
D
D
D
D
Buyurtma beruvchi kompaniya 
ombori 
Xaridor 
Yetkazib bеruvchi 
Markaziy qabul qiluvchi 
punkt 
Ta’minlovchi ishlab chiqarish 

---

104 
b) zanglash va boshqalar;
v) inventarizatsiya natijasidagi yo‘qotishlar; 
g) o‘g‘rilik; 
d) narxlar tushishi natijasidagi yo‘qotishlar; 
e) zahiralarni sug‘urtalash harajatlari. 
Shuning uchun, bu tizim nisbatan noqulayroq bo‘lib, faoliyatni doim 
nazorat qilishni hamda uni optimallashtirish yo‘llarini topishini talab qiladi. 
Ishlab chiqarishni materiallar bilan ta’minlashda yetkazib beruvchi firmalar 
bilan shartnomalar tuzish tizimi o‘zini oqladi. Bu tizim XX asrning 70 - yillari oxiri 
80 - yillari boshida ishlab chiqilgan bo‘lib, bunda faoliyat yuritish bo‘limlari 
nisbatan kamroq. Bu tizim iste’molchi va yetkazib beruvchilar o‘rtasidagi 
munosabatni, yuqorida aytib o‘tilgandan ham qisqaroq yo‘llar bilan amalga 
oshiradi. Yuklar birdaniga ishlab chiqaruvchiga emas, balki birinchi navbatda 
ulgurji savdo kompaniyasiga kelib tushadi. Bu kompaniya o‘zining bir necha yirik 
omborlariga 
ega 
bo‘lib, 
asosan xomashyolarni iste’molchi - ishlab 
chiqaruvchilarga tez yetib borishini ta’minlaydi.
Bu tizim oldingisiga qaraganda bir qator afzalliklarga ega. Birinchi o‘rinda 
ma’muriy harajatlarni kamaytiradi. Shartnomalar tizimi muzlatilgan kapitalni 
bo‘shatib yuborishga sharoit yaratadi. Iste’molchiga eng qulay tomoni, u istagan 
paytda o‘zining omboridan voz kyechishi mumkin. Ulgurji savdo kompaniyalari 
ham turli xil xizmatlari bilan iste’molchilarni o‘zlariga jalb qilishlari mumkin. 
Bu tizimning eng qulay tomon tezkor tovarlar yetkazib berishni ham tashkil 
qilish mumkinligidir. Katta assortimentdagi tovarlarni saqlovchi ombor xo‘jaligi 
24 soatda iste’molchiga kerakli tovarni yetkazib berishi mumkin. GFR ning 
tajribasiga ko‘ra, xususiy omborlar talabning 50 - 60 %ini qondirishi mumkin. 
Vositachi firma omborlari esa talabning 90 %gacha bo‘lgan qismini qondirish 
mumkin. 
D- hujjatlar oqimi, M- materiallar oqimi.