Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti n. Q. Yo‘ldoshev, D. T. Yusupova sifat menejmenti toshkent – «iqtisodiyot» – 2019

Standartlarni  ishlab  chiqishning  ilmiy-tadqiqot  prinsipi.  Standartlarning 
loyihalarini tayyorlash va muvaffaqiyatli tatbiq etish uchun faqatgina amaliy tajribani 
keng  umumlashtirishgina  emas,  balki  maxsus  nazariy,  eksperimental  va  tajriba 
konstruktorlik ishlarini ham amalga oshirish zarurdir. Bu prinsip barcha standartlarga 
tegishlidir.  
 
Ustivorlik  prinsipi.  Odatda  tipik  birlashmalar  va  detallarning  tipi  va 
o‗lchamlari,  shuningdek  boshqa  parametrlar  ishlab  chiqarishning  turli  tarmoqlari 
uchun bir vaqtda standartlashtiriladi. SHuning uchun bunday standartlar parametrlari 
bo‗yicha  katta diapazonni  egallaydilar.  Mahsulotlar  nomenklaturasini  qisqartirish  va 
o‗zaro  o‗rnini  bosish  darajasini  oshirish,  standartlarni  ishlab  chiqish  va 
unifikatsiyalashda ustuvorlik  prinsipidan  foydalaniladi.  Ushbu prinsipga  ko‗ra  birin-
chi  qatorni  uning  2-qatorga  nisbatan  ustivorligiga  qarab,  2-qatorni  esa  3-qatorga 
nisbatan  ustivorligiga  qarab  tanlash  uchun  standartlashti-rilayotgan  parametrlar 
qiymatlarining bir necha qatori o‗rnatiladi.  
SHu  prinsipga  ko‗ra  rezbalarning  metrik  qadami  va  diametri  qatori,  normal 
burchaklar  qatori  va  boshqalar  tuziladi.  Bundan  tashqari  mahsulot  tiplari,  tip 

---

101 
o‗lchamlari,  parametrlarini  qo‗llashga  ruxsat  etiladigan  zaruriy  minimumiga 
keltiradigan chegaralangan tarmoq standartlarini ham yaratish tavsiya etiladi.