Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti n. Q. Yo‘ldoshev, D. T. Yusupova sifat menejmenti toshkent – «iqtisodiyot» – 2019

Davlat metrologiya tekshiruvi va nazorati quyidagilarga nisbatan tadbiq etiladi:  
-  sog‗liqni saqlash, veterinariya, atrof-muhitni muhofaza qilish;  
-  moddiy boyliklarni va energetika resurslarini hisobga olish;  
-  savdo-tijorat, 
bojxona, 
pochta 
va 
soliq 
operatsiyalarini 
o‗tkazish, 
telekommunikatsiya xizmatlarini ko‗rsatish;  
-  zaharli,  engil  alangalanuvchan,  portlovchi  va  radioaktiv  moddalarni  saqlash, 
tashish hamda yo‗q qilib tashlash;  
-  davlat mudofaasini ta‘minlash;  
-  mehnat xavfsizligini va transport harakati xavfsizligini ta‘minlash; 
-   sertifikatlanadigan mahsulotning xavfsizligi va sifatini aniqlash; - 
-  geodezik va gidrometeorologik ishlar;  
-  o‗lchov  vositalarini  davlat  sinovidan,  tekshiruvdan,  kalibrlashdan,  ta‘mirlash  va 
metrologik attestatsiyadan o‗tkazish;  
-  foydali qazilmalarni qazib olish;  
-  milliy va xalqaro sport rekordlarini ro‗yxatga olish.  
O‗zbekiston  Respublikasining  normativ  hujjatlariga  binoan  davlat  metrologiya 
tekshiruvi  va  nazorati  faoliyatning  o‗zga  doiralariga  nisbatan  ham  tatbiq  etilishi 
mumkin.  
Davlat metrologiya tekshiruvi quyidagi tarzda amalga oshiriladi: 
-  o‗lchov vositalarining turlarini sinash va tasdiqlash;  
-  o‗lchov  vositalarini  hamda  o‗lchovlarning  bajarilish  uslubiyotlarini  metrologik 
attestatsiya qilish;  
-  o‗lchov vositalarini, shu jumladan, etalonlarni tekshiruvdan o‗tkazish, kalibrlash; 
-  o‗lchov  vositalarini  hamda  o‗lchovlarning  bajarilish  uslubiyotlarini  sinash, 
tekshiruvdan  o‗tkazish,  metrologik  attestatsiya  qilish,  o‗lchov  vositalarini  va 
metrologiya  faoliyatning  boshqa  muayyan  turlarini  kalibrlash  huquqiga  ega 

---

94 
bo‗lishi 
uchun 
metrologiya 
xizmatlari, 
markazlari, 
laboratoriyalarini 
akkreditatsiya qilish; 
-  yuridik  va  jismoniy  shaxslarning  o‗lchov  vositalarini  tayyorlash,  realizatsiya 
qilish,  ularning  ijarasi  bilan  shug‗ullanishga  doir  faoliyati  litsenziyalanayotganda 
mazkur  shaxslarning  belgilangan  metrologiya  normalari  va  qoidalariga  rioya 
etishlarini baholash hamda tasdiqlash;  
-  o‗lchovlarning  bajarilish  sifatini  va  metrologiya  faoliyatining  boshqa  turlarini 
baholash.  
Davlat metrologiya nazorati quyidagilar ustidan amalga oshriladi: 
-o‗lchov vositalarini tayyorlash, ta‘mirlash, ularning ijarasi bilan shug‗ullanish, 
ularni  realizatsiya  qilish,  ularning  holati  va  qo‗llanilishi  (fizik  o‗lchamlar  birliklari 
etalonlarini,  moddalar  va  materiallar  tarkibi  hamda  xossalarining  standart 
namunalarini, o‗lchov tizimlarini qo‗shgan holda); 
-o‗lchovlarning bajarilish uslubiyotlarining qo‗llanilishi; 
-belgilangan  metrologiya  normalari  va  qoidalariga  rioya  etilishi  hamda 
akkreditatsiya qilingan metrologiya xizmatlari, markazlari, laboratoriyalari. 
Ko‗rsatilgan doiralarda foydalaniladigan, ishlab chiqarilishi va import bo‗yicha 
chetdan  olib  kelinishi  lozim  bo‗lgan  o‗lchov  vositalari  davlat  sinovlaridan 
(keyinchalik  ularning  to‗rini  tasdiqlash  sharti  bilan)  yoki  metrologik  attestatsiyadan 
o‗tkazilishi lozim.  
O‗lchov vositalarining davlat sinovlarini o‗tkazish, to‗rini tasdiqlash va Davlat 
reestriga kiritishni "O‗zstandart" amalga oshiradi.  
Tasdiqlangan  o‗lchov  vositalariga  yoki  ularning  foydalanish  hujjatlariga  ishlab 
chiqaruvchi Davlat reestri belgisini qo‗yishi shart.  
Boshqa  davlatlarning  o‗lchov  vositalarini  sinash  va  metrologik  attestatsiyalash 
natijalari tuzilgan shartnomalar hamda bitimlarga muvofiq e‘tirof etiladi.  
Tekshiruvdan  o‗tkazilishi  lozim  bo‗lgan  o‗lchov  vositalari  turkumlarining 
ro‗yxati "O‗zstandart" tomonidan tasdiqlanadi.  
YUridik  shaxslarning  akkreditatsiya  qilingan  metrologik  xizmatlariga  o‗lchov 
vositalarini tekshiruvdan o‗tkazish huquqi berilishi mumkin.  

---

95 
Boshqa  davlatlarda  amalga  oshirilgan  o‗lchov  vositalarini  tekshirish  natijalari 
xalqaro shartnomalar va bitimlar asosida e‘tirof etiladi.  
Boshqa  sohalarda  qo‗llaniladigan  va  majburiy  tekshiruvdan  o‗tkazilmaydigan 
o‗lchov vositalari ularni ishlab chiqarish, realizatsiya qilish, ishlatish, ijaraga berish, 
ta‘mirlashda  va  O‗zbekiston  Respublikasi  hududiga  olib  kirishda  kalibrlashdan 
o‗tkazilishi mumkin. 
O‗lchov  vositalarini  kalibrlash  huquqi  yuridik  shaxslarning  akkreditatsiya 
qilingan metrologiya xizmatlariga berilishi mumkin. 
Yuridik  shaxslarning  metrologiya  xizmatlarini  o‗lchov  vositalarini  kalibrlash 
huquqiga  ega  bo‗lishi  uchun  akkreditatsiya  qilish  tartibi  va  kalibrlashni  o‗tkazish 
tartibi "O‗zstandart" tomonidan belgilanadi".  
Yuqorida ko‗rsatilgan doirada qo‗llanilishi mumkin bo‗lgan o‗lchov vositalarini 
tayyorlash,  realizatsiya  qilish  va  ularning  ijarasi  bilan  shug‗ullanish  qonun 
hujjatlariga  muvofiq  beriladigan  litsenziya  asosida  yuridik  va  jismoniy  shaxslar 
tomonidan amalga oshiriladi 
Normativ  va  texnik  hujjatlarni  metrologik  ekspertiza  qilish,  o‗lchovlarning 
bajarilish  uslubiyotlarini  metrologik  attestatsiya  qilish,  ko‗rsatilgan  doirada 
qo‗llanilishi  va  foydalanilishi  mumkin  bo‗lgan  o‗lchov  vositalarini  tekshiruvdan 
o‗tkazish,  kalibrlash,  ta‘mirlash,  sinash,  metrologik  attestatsiya  qilishni  amalga 
oshirish huquqi bilan ta‘minlash uchun yuridik va jismoniy shaxslarni akkreditatsiya 
qilish "O‗zstandart" agentligi tomonidan belgilangan tartibda amalga oshiriladi.  
Ushbu  qoidalar,  shuningdek  metrologiya  normalari  va  qoidalari  buzilishida 
aybdor  bo‗lgan  O‗zbekiston  Respublikasining  yuridik  va  jismoniy  shaxslari,  davlat 
boshqaruv organlari amaldagi qonun hujjatlariga muvofiq javobgar bo‗ladilar.  
Davlat tomonidan quyidagilar davlat tomonidan moliyaviy ta‘minlanishi shart:  
- metrologiyani rivojlantirish istiqbollarini ishlab chiqish;  
- metrologiya sohasida rasmiy axborotlar bilan ta‘minlash;  
-metrologiya bo‗yicha xalqaro, mintaqaviy tashkilotlarning ishida qatnashish va 
metrologiya bo‗yicha chet el milliy xizmatlari bilan ishlar bajarish;  

---

96 
-metrologiya  bo‗yicha  xalqaro,  mintaqaviy  normalar  hamda  qoidalarni  ishlab 
chiqish va ishlab chiqishda qatnashish;  
-metrologiya sohasidagi normativ hujjatlarni ishlab chiqish; 
 -metrologiya bo‗yicha umumdavlat ahamiyatiga molik ilmiy-tadqiqot va o‗zga 
ishlarni o‗tkazish;  
-o‗lchovlarning  yagona  birligini  ta‘minlashga  doir  "O‗zstandart"  agentligi 
tomonidan tasdiqlanadigan normativ hujjatlarni ishlab chiqish;  
-fizik 
o‗lcham 
birliklarining etalonlarini va o‗ta aniq namunaviy o‗lchov vositalarini ishlab chiqish, 
takomillashtirish, yasash, saqlash, qo‗llash, sotib olish va asrash, shuningdek ularning 
xalqaro darajada solishtirilishini ta‘minlash;  
-moddalar  va  materiallar  tarkibi  hamda  xossalarining  standart  namunalarini, 
shuningdek  moddalar  va  materiallarning  fizik  konstantalari  hamda  xossalariga  oid 
standart  spravka  ma‘lumotlari  ishlab  chiqish  va  joriy  etish  davlat  tizimlarini 
rivojlantirishga doir ishlar.  
O‗lchov  vositalarini  sinash,  tekshiruvdan  o‗tkazish,  o‗lchovlarning  bajarilish 
uslubiyotlarini attestatsiya qilish, normativ va texnik hujjatlarni metrologik ekspertiza 
qilish,  texnik  jihatdan  asosliligi  hamda  belgilangan  metrologiya  normalari  va 
qoidalariga  muvofiqligini  baholash,  o‗lchovlarning  bajarilish  sifatini  baholash 
bo‗yicha  yuridik  hamda  jismoniy  shaxslarga  ko‗rsatilayotgan  metrologiya  ishlari  va 
xizmatlari  uchun,  shuningdek  metrologiya  faoliyatining  davlat  tomonidan 
moliyalashtirish  sohasiga  kirmaydigan  turlari  uchun  manfaatdor  shaxslar  tomonidan 
haq tuziladigan shartnomalarning shartlariga muvofiq to‗lanadi.