Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti n. Q. Yo‘ldoshev, D. T. Yusupova sifat menejmenti toshkent – «iqtisodiyot» – 2019

2.1-rasm. Etalonlar klassifikatsiyasi 
Birlfvchi davlat etaloni 
Ikkilamhi etalon 
1-razryad 
Taqqoslash etaloni 
Ishchi etalonlar 
2-razryad 
 
3-razryad 
 
4-razryad 
 

---

85 
 
Rasmda etalonlar klassifikatsiyasi keltirilgan bo‗lib barcha etalonlar faqat davlat 
etalonlari bo‗lib xizmat  qiladi.  Birlamchi  etalon  davlat  etaloni  bo‗lib  hisoblanadi  va 
yuqori  aniqliklikdagi  natijalarga  asoslangan.  Ikkilamchi  etalon  tashkilot  va 
korxonalar  uchun  nazorat  etaloni  bo‗lib  xizmat  qiladi.  Taqqoslash  etalonlari 
mahsulotlarni  etalon  bilan  taqqoslash  lozim  bo‗lsa  dastlabki  etalonni  kelitirish, 
tashish kabi muammolari bo‗lgan vaqtda ishlatiladi. 
Ishchi etalonlar zaruriyat tug‗ilgan xolda 1 – 2 – 3 – 4 – razryadlarga ajratiladi. 
Ishchi etalonlar bevosita ishlab chiqarish korxonalarida va maxsus laboratoriyalarida 
o‗rnatilgan  bo‗lishi  mumkin.  O‗lchovning  aniqlik  darajasi  dastlabki  etalondan  farq 
qilmasligi ta‘minlanadi.  
O‗zbekiston  Respublikasida  Xalqaro  o‗lchamlar  tizimi  (SI)ning  fizik  o‗lcham 
birliklarini belgilangan tartibda qo‗llashga yo‗l qo‗yiladi. Fizik o‗lcham birliklarining 
nomi, belgisi, ularni yozish va qo‗llash qoidalari "O‗zstandart"ning taqdimnomasiga 
binoan O‗zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlanadi.  
O‗zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasi  Xalqaro  o‗lchamlar  tizimiga 
kiritilmagan o‗lchamlarni qo‗llashga ruxsat berishi mumkin.  
Tashqi  savdo faoliyatini amalga  oshirish chog‗ida kontrakt shartlariga  muvofiq 
fizik o‗lchamlarning o‗zga birliklari ham ishlatilishi mumkin.  
Fizik  o‗lchamlarning  birliklari  etalonlar  vositasida  saqlanadi  va  qayta 
tayyorlanadi.  
Etalonlarni  yaratish,  tasdiqlash,  saqlash  va  qo‗llash  tartibini  "O‗zstandart" 
belgilaydi.  
Foydalanishda 
bo‗lgan 
o‗lchov 
vositalari 
o‗lchov 
natijalarining 
qonunlashtirilgan  birliklarda  belgilab  qo‗yilgan  aniqlikda  bo‗lishini  ta‘minlashi  va 
qo‗llash shartlariga mos kelishi lozim.  
Texnika  vositalarini  o‗lchov  vositalariga  mansub  deb  topish  mezonini 
"O‗zstandart" belgilaydi.  
O‗lchovlarni  bajarish  uslubiyotlari  o‗lchov  natijalarining  xatoliklarini 
baholashni  o‗z  ichiga  olishi  va  o‗lchov  o‗tkazishning  mavjud  sharoitlarida  belgilab 

---

86 
qo‗yilgan  aniqlikni  ta‘minlashi  lozim.  O‗lchovlar  belgilangan  tartibda  attestatsiya 
qilingan  o‗lchovlarning  bajarilish  uslubiyotlariga  muvofiq  holda  amalga  oshirilishi 
lozim.  
O‗lchovlarni  bajarish  uslubiyotlarini  ishlab  chiqish  va  metrologik  attestatsiya 
qilish tartibini "O‗zstandart" belgilaydi.