Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti n. Q. Yo‘ldoshev, D. T. Yusupova sifat menejmenti toshkent – «iqtisodiyot» – 2019

Metrologik ekspertiza paytida quyidagi asosiy masalalar ko‘riladi: 
-nazorat paytida o‗lchanadigan tavsiflar nomenklaturasini aniqlash; 
-tanlangan tavsiflarning optimal (zaruriy) aniqligini joriy qilish; 
-o‗lchash vositalari  tanlanishi to‗g‗riligini baholash va o‗lchash uslubiyatlariga 
bo‗lgan talablar to‗g‗riligini aniqlash; 
-  unifikatsiya  qilingan  va  avtomatlashtirilgan  o‗lchash  vositalari  qo‗llanganda 
o‗lchashning berilgan aniqligini ta‘minlash; 
-  o‗lchash  natijalarini  ishlash  usullarini  aniqlash,  o‗lcham  birliklari  to‗g‗ri 
qo‗llanganligini aniqlash; 
-mahsulotni  nazorat  qilishga  yaroqligi  nuqtai  nazaridan  tahlil      qilish,  ya`ni   
tavsiflarini  o‗lchash   imkoni   borligini tahlildan o‗tkazish. 
Metrologik  ekspertiza  konstruktorlik  xujjatlarni  ishlab  chiqish  va  texnologik 
jarayonni  tayyorlash  bosqichlarida  metrologik  xatolarni  bartaraf  qilishga  imkon 
beradi. Agar bu xatolar o‗tib ketsa va aytib o‗tilgan xujjatlarga kirib qolsa, o‗lchash 
va nazorat qilishdagi xatoliklardan iqtisodiy talafotlar va yo‗qotishlar paydo bo‗lishi 
extimoli oshadi. 
Metrologik taftishga  quyidagi tadbirlar kiradi: 
1. O‗lchash vositalarini sinash. 
2. O‗lchash vositalarining metrologik attestatsiyasi. 
3.Obektni bajarish usulini metrologik attestatsiya qilish. 
4.O‗lchash vositalarini tekshirish. 
5.O‗lchash vositalarini saralash. 
6.Hujjatlarning metrologik ekspertizalari. 
1-4  lar  faqat  daavlat  metrologik  xizmati  yoki    yuridik    shaxslarning  maxsus 
akkreditlangan  metrologik  xizmatlari  bilan  bajariladi.    5,  6  lar  davlat  metrologik 
xizmati  yoki  yuridik    shaxslarning  metrologik  xizmatlari  yordamida  amalga 
oshiriladi. 
Metrologik nazorat: 
a) mablag‗larning aylanishida, ishlab chiqarishda amalga oshiriladi; 

---

83 
b) o‗lchash vositalari  va o‗lchashni bajarish usuli holati va qo‗llanilishi nazorat 
qilinadi; 
v) akkreditlangan metrologik xizmatlar faoliyati nazorat qilinadi. 
―a‖, ―v‖ lar faqat davlat metrologik xizmati orqali amalga oshiriladi. 
―b‖ ni ham davlat xizmati, ham yuridik  shaxslarning  akkreditlangan xizmatlari 
o‗tkazadi. 
Hukumat metrologik ta‘minotning asosiy vazifalari: 
Metrologik ta‘minotning quyidagi asosiy vazifalari bor: 
1. Konkret kattalikni berilgan  sharoitda, aniqlik  bilan  aniqlash uchun talabga 
javob beradigan o‗lchash vositasini tanlash. 
2.  Berilgan  sharoitlarda  ishlaydigan  konkret    o‗lchash    vositasining  xatoligini 
aniqlash. 
Konkret  muammoni  hal  qilish  maqsadida  tanlangan  o‗lchash  vositalarining 
texnologik    xarakteristikasi    o‗lchash    vositalarining  real  xarakteristikalariga 
yaqinlashish kerak. 
Normalashga yunaltirilgan  o‗lchash   vositalari   nomenklaturasi GOST.009-84  
standartida    ko‗rsatilgan.  Standartning  nomi  -  normalashtirilgan  metrologiya 
xarakteristikasi. 
Metrologiya  sohasidagi  xalqaro  hamkorlik  standartlashtirish  sohasidagi 
hamkorlikdek  xalqaro  savdoga  ko‗maklashadi.  Hamkorlik  natijasida  o‗zaro 
hamjihatlikni  kafolatlaydigan  o‗lchashlarga  yagona  yondashish  bunyod  qilinadi, 
o‗lchash  usullari  va  vositalarini  bir  xillashtirish  va  standartlashtirish  amalga 
oshiriladi,  mahsulotni  o‗lchash,  sinash  va  nazorat  qilish  natijalarini  o‗zaro  tan  olish 
imkoni paydo bo‗ladi. 
Zamonaviy etalon majmualarini yaratish va ularni saqlash texnikaviy murakkab 
va  iqtisodiy  jihatdan  qimmat  masala  bo‗lganligi  ham  metrologiya  sohasidagi  keng 
xalqaro  kooperatsiyani  talab  qiladi.  SHunig  uchun  bu  masalani  xalqaro  hamkorlik 
asosida echish maqsadga muvofiqdir. 
YAgona  o‗lchov  tizimi  –  bu  o‗lchovning  shunday  holatiki,  birliklar  albatta 
qonunlashtirilgan va xalqaro birliklarda o‗z ifodasini topgan bo‗lishi kerakdir. Har bir 

---

84 
o‗lchov  etalon  namunalarida  ko‗rsatilgan  birliklarda  va  o‗lchov  o‗lchov  orasidagi 
xatolik ko‗rsatilgan darajadan oshmasligi lozim bo‗ladi.