Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti n. Q. Yo‘ldoshev, D. T. Yusupova sifat menejmenti toshkent – «iqtisodiyot» – 2019

Yaponiyada  1949-  yilda  mamlakat  olimlari  va  muxandislari  uyushmasi 
qoshida  sifatni  nazorat  qilish  muammosini  o‗rganish  bo‗yicha  maxsus  guruh  tashkil 
qilingan. 60- yillarning oxirida esa mamlakatda ishlab chiqarishda sifat nazorati to‗la 
hajmda tatbiq etilgan. 
Ishlab  chiqarilayotgan  mahsulot  sifatini  ta‘minlash  asosiy  tamoyillari 
quyidagilardir: 
• korxona barcha bo‗linmalari va hamma xodimlari ishtirok etadigan mahsulot 
sifatining to‗la nazorati; 
• sanoat tarmoqlari bo‗yicha mahsulot sifati nazorati sohasida o‗qitish; 
•   sifat to‗garaklari faoliyati; 
•   sifat nazoratining statistik usullarini qo‗llash; 
•   sifat g‗oyalarini targ‗ibot qilish bo‗yicha milliy kompaniya. 

---

180 
Sifat  muammolariga  bunday  fundamental  yondashishda  Yaponiyada 
sertifikatlashtirish  yapon  tovarlarning  yuqori  sifat  darajasini  ta‘minlash  va  jahon 
bozorida ular raqobatbardoshligini oshirish vositasi sifatida ko‗riladi. 
Sanoat  standartlashtirish  qonuniga  binoan  mahsulotni  yapon  industrial 
standartlari  JIS  talablariga  muvofiqligi  belgisi
: 
bilan  tamg‗alash  ko‗rsatilgan.  U 
mamlakatda  sanoat  standartlarini  ommalashtirish  samarali  vositasi  bo‗lib  xizmat 
qiladi hamda firmalar darajasida sifat nazorati usullari tarqalishiga ko‗maklashadi. 
JIS  belgisidan  foydalanish  huquqini  sanoatning  tegishli  tarmoqdar  vazirlari 
beradi. Muvofiqlik belgisi ikki shaklda bo‗ladi: "A" va "V" shaklari, ular mahsulot va 
texnologik  jarayonlar  milliy  standartlarga  muvofiqligini  belgilash  uchun  qo‗llanadi. 
Xukumat  JIS  belgisi  bilan  tamg‗alangan  mahsulot  va  texnologik  jarayonlar  sifatini 
kafolatlaydi. 
1980- yilgacha xorijiy ishlab chiqaruvchilarga JIS belgisini qo‗llash man etilar 
edi.  Keyinchalik  xorijiy  yetkazib  beruvchilar  yapon  ishlab  chiqaruvchilari  bilan  bir 
qatorda sertifikatlashtirish protsedurasida qatnashish huquqiga ega bo‗ldilar. 
Ko‗rib  chiqilgan  muvofiqlik  belgisi  JIS  bilan  bir  qatorda  Yaponiyada  ishlov 
berilgan oziq-ovqatlar,  qishloq xujalik va baliq  mahsulotlari uchun JIS  belgisi  ta‘sis 
qilingan.  U  oziq-ovqat,  qishloq  xo‗jalik  va  o‗rmon  mahsulotlarini  standartlashtirish 
va tegishli ravishda tamg‗alash bo‗yicha qonun asosida kiritilgan. 
Sertifikatlashtirish 
tizimlari 
yapon 
sanoatining 
barcha 
tarmoqlari: 
mashinasozlik, elektrotexnika, kimyo sanoati va boshqalarni qamrab oladi. 1983- yil 
martida  yapon  va  xorijiy  korxonalarga  tegishli  ravishda  tamg‗alangan  mahsulot 
chiqarish huquqini beradigan 16000 va 20000 litsenziya berilgan. 
Xozirgi  kunda  sanoati  rivojlangan  mamlakatlarda  sertifikatlashtirish  barcha 
sohalarda tatbiq etilmoqda. Bu ikki omil bilan belgilanadi: 
1) iste‘molchiga mahsulot sifatining barqaror darajasini ta‘minlashga intilish; 
2) ichki va tashqi bozorlarda yuqori raqobatbardoshlikni ta‘minlashga intilish. 
Agar ratsiblardan biri u ishlab chiqqan mahsulot sertifikatlashdan o‗tdi desa, boshqa 
raqobat qiluvchi firmalar zudlik bilan o‗xshash choralarni ko‗rishga majbur. 

---

181