Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti m. M. Azlarova inson resurslarini

Rag„batlantirish
- mahsulotni kerakli xajmda ishlab chiqarayotgan yoki 
istalgan ishlab chiqarish darajasini ta‘minlaydigan ishchilarga naqd to‗lovlar.
Mukofotlar va komission to„lovlar.
Bular oylik oluvchi ishchiga ham, ish haqi 
oluvchi ishchiga ham mukofotning bir turi bo‗lib, har doimgi ish haqi yoki 
belgilangan oylik ustiga to‗lov hisoblanadi. Ba‘zi bir firmalar yillik mukofotlarni yil 
davomida tovar zaxiralari aylanmasini tezlashtirganligi uchun rag‗batlantirish sifatida 
Rojdestvo bayramiga to‗laydilar.
Komission to„lovlar 
- firmaning sotuv hajmida shakllanadigan to‗lovlar. Ular 
personalga to‗lash uchun ishlatiladi va mukofotning yagona shakli bo‗lib yoki har 
doimgi oyligi ustiga rag‗batlantirish bo‗lib xizmat qiladi.
Mukofot 
– odatda, ish haqi va oylik ustidan, erishilgan yutuqlarga haqni ifoda 
etuvchi naqd to‗lovlardir.
Tartibga solish dasturlari. 
―Johnson & Johnson
‖ 
- ishlab chiqarish 
muammolaridan xavotirda bo‗lgan yagona kompaniya emas. Bajaruvchi direktorlar, 
menejerlar va boshqa toifa ishchilar mehnat unumdorligini oshirishni tartibga solish 
uchun kompaniya unumdorlikning ma‘lum darajasiga erishish yoki daromadlikka 
erishish bilan bog‗liq ular uchun pullik rag‗batlantirishlar kiritadi. Boshqacha qilib 
aytganda mehnatga haq to‗lash uchun asos oddiy faoliyat bilan emas, balki bu 
faoliyatning natijalari bilan aniqlanadi.
 
7.5. Foyda va maqsadga erishishda qatnashish. Foydalarda qatnashish 
Kompaniya o‗z ishchilariga mukofot sifatida kompaniyaning foydasidan 
ma‘lum bir ulushini ajratish tizimi. Yuqori boshliqlarning katta daromadi kompaniya
yutuqlari va omadsizliklari bilan uzviy bog‗liq bo‗lishi uchun bajaruvchi 
direktorlarga mukofot tizimini qayta ko‗rish tez-tez talab qilinadi.
Ishchilarning kompaniyada uzoq muddatli xizmati uchun mukofotlash yoki 

---

150 
birmuncha unumdor mehnati uchun daromadda qatnashish dasturi, ya‘ni ularga 
daromadlardan ulushini ta‘minlaydigan tizimlar asosida rag‗batlantirish mumkin. Har 
xil kompaniyalarda bu ulush kvartal bo‗yicha, yarim yilda bir marta yoki yilning 
oxirida to‗lanadi.