Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti m. M. Azlarova inson resurslarini

Kadrlarni rejalashtirish uchta ketma-ket 
bosqichni qamrab oladi: 
 
axborot bosqichi 
qaror qabul qilish 
bosqichi 
kadrlar bo
‗
yicha 
loyihalar ishlab chiqish 
bosqichi 

---

37 
to‗lovlarga qayta hisoblash, ichki ijtimoiy ta‘minot jamg‗armalarini tartibga solish; 

umumiy xarajatlarni tahlil qilish; 

samaradorlikni oshirish (kamroq personal bilan bir xil natijaga erishish). 
8-rasm.Personal uchun xarajatlar
14
 
Kadrlar siyosatini aniq rejalashtirib, ishlab chiqib va amalga oshirmasdan turib 
tashkilotning barcha muhim bo‗limlarini o‗z vaqtida kadrlar bilan ta‘minlash mumkin 
emas. 
Korxonaning xodimga bo‗lgan ehtiyojini rejalashtirish mehnat bozoridagi ishchi 
kuchiga talab va taklif muvozanatiga bog‗liq.
2.2. Mehnat resurslari bozori nazariyasi va tendensiyalari 
Ma‘lumki, bozor iqtisodiyotida faqat sotuvchi, ya‘ni xaridorgir molni sotuvga 
taklif qila oluvchi xaridor bo‗la oladi. Biroq insonlarning ko‗pchiligi tovar ishlab 
chiqarmaydi, magazinlarga ega bo‗lmasada, ularning hamyonlarida pul ko‗p va bu 
qonuniy, chunki bu pullar alohida mol - o‗z ish kuchini sotish evaziga olingan. O‗z 
ish kuchini sotish uchun yollanma xodimlar maxsus bozor - mehnat bozoriga keladi.
Bu bozor boshqa, tovar bozorlariga ham o‗xshaydi, ham o‗xshamaydi. Ularning 
umumiy tomonlarini ko‗rib chiqamiz. Avvalo, bu yerda ham talab va taklif qonuni 
amal qiladi va ish kuchining teng muvozanatli baholari shakllanadi. Bu baholar ish 
14
Azlarova M. ―Inson resurslarini boshqarish
‖ 
fani bo‗yicha o‗quv-uslubiy majmua.-Toshkent: Iqtisodiyot, 2018 yil, 
65-bet.
mavjud 
xarajatlar 
turli 
to‘lovlar 
xarajatlarni 
tahlili 
samaradorlikni 
oshirish 
Personal uchun xarajatlar 

---

38 
(mehnat) haqi deyiladi.
Xodimlar qanchalik yuqori ish haqi talab kilsalar, ish beruvchilar ularni 
shunchalik kam yollay oladilar (talab qonuni). Va shunga mos ravishda: ish 
beruvchilar muayyan turdagi ishlarni bajarish uchun qancha kam ish haqi to‗lashga 
tayyor bo‗lsa, shuncha kam kishilar ushbu ish bilan shug‗ullanishga tayyor bo‗ladi 
(taklif qonuni). Ushbu manfaatlarning kesishuvida ishchi kuchining teng muvozanatli 
bahosi paydo bo‗ladiki, bunda muayyan ish bilan shug‗ullanishga tayyor kishilar soni 
va ish beruvchilar taklif qilishga tayyor ish joylari soni mos tushadi.
Bir tomondan, ularning manfaatlari qarama-qarshi. Biri ko‗proq ish haqi olishga, 
ikkinchisi kamroq ish haqi to‗lashga harakat qiladi.
Boshqa tomondan, ular bir-biriga juda kerak.