|
IT kompaniyalari ichidan eng mashhurlaridan biri tanlang va
faoliyatini xalqaro miqyosda marketing tadiqoqti asosida o‘rganing.
Hisobot tayorlang va tahliliy natijalarni taqdim qiling.
115
12- BOB.
MARKETING KOMMUNIKATSIYA TIZIMI
VA SOTUVNI RAG‘BATLANTIRISH
12.1. Xalqaro marketingda kommunikatsiya tizimi
va uning ahamiyati
Xalqaro
marketingda kommunikatsiya bu
eng
muhim
faktorlardan biri hisoblanadi. Horijiy adabiyotlarda, ko‘plab olimlar,
aynan kommunikatsiya bu marketing tadqiqotlarida, tashqi bozorni
o‘rganish, undga kirib borish, faoliyatni kengaytirish uchun eng
birlamchi omillardan ekanligi takidlanadi. Kommunikatsiya bu
aloqalarni o‘rnatish va bog‘lash, ularni yangi bosqichga olib chiqish,
mustahkamlash uchun zaruriy vositadir.
Kommunikatsiya jarayonlarining rivojlanishi xalqaro marketing
rivojlanishiga faol ta’sir ko‘rsatgan. Masalan, amerika jamiyati birini
bo‘lib marketing kommunikatsiya vositalarining ta’siriga uchradi,
axboro yaratish va qayta ishlash sohasi esa ilk bora inson
faoliyatining ustivor sohasiga aylandi. Bu esa xalqaro bozorda tovar
sotishni
rag‘batlantirishga
imkon
beruvchi
marketing
kommunikatsiyalari tiziminining konsepsiyasi vujudga kelishiga
turtki bo‘ldi. Konsepsiyani asosiy maqsadi shundan iboratki, firma
uning faoliyatiga bevosita yoki bilvosita ta’sir ko‘rsatuvchi tashqi
muhit (bozor, xaridorlar, jamoatchilik guruhlari, davlat idoralari)
bilan zarur aloqalarni yo‘lga qo‘yish va qo‘llab-quvvatlashni
nazarda tutadi. Kommunikativlik darajasi bir tomondan firmalarga
tashqi sharoitlarning o‘zgarishiga moslashishga ko‘maklashsa,
ikkinchi tomondan ushbu usullarga horijiy va boshqa marketing
faoliyati yordamida imkon doirasida tas’ir ko‘rsatishga imkon
beradi.
Kommunikatsiyani turlicha ta’riflash mumkin. Amerikalik
iqtisodchilar
F.Dens
va
K.Larson
“kommunikatsiya”
tushunchasining 12o dan ortiq talqinini sanab berganlar. Ularning
qayd etishicha, barcha ta’riflarda kommunikatsiya o‘zaro aloqalar
sifatida talqin qilinadi yoki masalan, iste’molchilarga ta’sir
ko‘rsatish va istalgan narsaga talabni yuzaga keltirish mumkin
116
bo‘lgan barcha jarayonlarni umumlashtiradi. Xalqaro bozorda
talabni faol shakllantirishga marketing kommunikatsiya vositalari –
keng ma’noda reklama, seyls promoushn, direkt-marketing va
homiylik yordamida erishiladi.
Bundan tashqari, ular texnik va tijorat hujjatlariga egalik qiladi
hamda yarmarka va xalqaro salon kabi tadbirlarda ishtirok etadi.
Reklama – bu xalqaro bozorda chet ellik xaridorlarni tovar va
xizmatlar bilan tanishtirish maqsadida bu tovar va xizmatlar
haqidagi axborotdir. Reklamaning xalqaro bozorga ko‘rsatuvchi
ta’siri serqirradir. Uning bevosita strategiyasi sotuv funksiyasini
bajarish, ma’lum bir tovarga xalqaro talabni faollashtirish va bozorni
kengaytirishdan iborat. CHet ellik iste’molchilarga faol ta’sir
ko‘rsatar va u yoki bu tovarning afzalliklarini targ‘ib qilar ekan,
reklama iste’molchilarning shakllanishiga ham katta ta’sir
ko‘rsatadi. SHu bilan bir paytda tovar assortimenti katta bo‘lgan
hollarda reklama yo‘l boshlovchi vazifasini bajaradi va chet ellik
iste’molchiga import tovarlarini to‘g‘ri tanlashga ko‘maklashadi.
Reklama tovarning barcha bosqichlarida – uning yuzaga kelishi,
tayyorlanishi va xalqaro bozorda paydo bo‘lishidan to yangi tovar
tomonidan siqib chiqarilishigacha hamrohlik qiladi. Bunda u turli
xil, masalan, tanishtiruv, ishontiruv, eslatuv, tushuntiruv kabi
funksiyalarni
bajaradi.
Axborotni tarqatish
va
chet
ellik
iste’molchiga ta’sir ko‘rsatish kanallariga ko‘ra reklamani quyidagi
turlarga taqsimlash mumkin: tele va radioreklama, gazeta va
jurnallardagi e’lonlar, tashqi reklama va hokazo.
Xorijda «reklama» atamasi seylz promoushn, pablik rileyshnz
va direkt-marketingni ham o‘z ichiga oluvchi marketing
kommunikatsiya vositalari deb tushuniladi.
Seylz
promoushn
reklama
beruvchining
mahsulot
va
xizmatlarini chet elga sotishni rag‘batlantiruvchi tijorat va ijoliy
g‘oyalarni amalga oshirish faoliyatini ifodalaydi. Xususan, u seylz
promoushn materiallari qadoqlash ichida joylashgan holda tovarlarni
o‘rash yoki sotuv joylarida maxsus tadbirlar (chegirmalar, kuponlar,
musobaqalar va hokazo) yordamida amalga oshiriladi.
Pablik rileyshnz tovar, xizmat yoki firma to‘g‘risida xalqaro
bozorda qulay jamoatchilik fikrini shakllantirishga yo‘naltirilgan
117
nufuzli reklamani amalga oshirish maqsadida ommaviy axborot
vositalarining tahririyatlaridan foydalanishni nazarda tutadi. Pablik
rileyshnz tadbirlari asosan tovarning iste’mol xususiyatlarini targ‘ib
etishga emas, balki mazkur tovarning chet ellik iste’molchi uchun
ijobiy ahamiyatini tushuntirishga qaratiladi. Pablik rileyshnz
yordamida firma jamiyat va alohida iste’molchi manfaatlarini o‘z
manfaatlaridan ustun qo‘yadi degan g‘oyani amalga oshirishga
harakat qilinadi.
Direkt–marketing bu ma’lum bir tovarlarni sotib olish niyatida
bo‘lgan firmalar yoki ayrim iste’molchilar bilan doimiy qo‘llab-
quvvatlanuvchi
yo‘naltirilgan
kommunikatsiyalardir.
Direkt-
marketing sohasidagi faoliyat asosan bevosita pochta orqali yoki tor
ixtisoslashgan reklamani tarqatish vositalari yordamida amalga
oshiriladi.
Direkt-marketing
sohasida
ishlaganda
reklama
agentligining daromadlari
komission
mukofotlar
va
mijoz
tomonidan sarflanuvchi mablag‘lar hisobiga shakllantiriladi.
Tovar va xizmatlar professional bozorga yo‘naltirilgan hollarda
xalqaro ta’minotchilar kommunikatsiyaning boshqa shakllariga ham
ega. Gap bu erda ixtisoslashgan ko‘rgazma va salonlar, asbob-
uskunalar namoyishi va taqdimotlar kabi bevosita aloqa vositalari
haqida bormoqda.
Ko‘rgazma, yarmarka va salonlarda ishtirok etish xalqaro
bozorda juda katta foyda beradi, chunki:
ishlab chiqaruvchi va iste’molchilar o‘zlari haqida ma’lum
qiladilar va axborot almashadilar;
raqobatchilar, ularning ta’minlanganligi va xulq-atvori
muntazam kuzatib boriladi;
potensial mijozlar bilan aloqa o‘rnatilib, ularning fikr va
mulohazalariga e’tibor qaratiladi;
u erda ishtirok yetuvchi firmalarning imidjini yaratish va
ommavilik fenomeni batafsil o‘rganiladi;
bozor tendensiyalari kuzatib boriladi;
o‘z tashrifi bilan mahalliy agentlar qo‘llab-quvvatlanadi yoki
yangi agenlar yollanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
