Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti I. I. Xamidov xalqaro marketing

Tayanch iboralar:
marketing muhiti, xalqaro bozor muhiti, 
muhitni baholash, bozor ishtirokchilari, iste’molchilar xohishlari, 
iste’molchilar ishtiroki, brending, marketing strategiyasi 
 
Mavzu yuzasidan nazoart savollari: 
1.
Xalqaro marketing muhiti haqida tushuncha bering. 
2.
Xalqaro bozorda marketing muhiti tahlilini tushuntiring. 
3.
Bozor muhitida kompaniyalar faoliyati qanday amalga 
oshiriladi? 
4.
Marketing muhitini aniqlash va tahlil qilish usullarini keltiring. 
5.
Nima uchun marketing muhitini tadqiq etih muhim hisoblanadi? 
6.
Marketing muhitiga ta’sir etuvchi omillarni keltiring. 
7.
Xalqaro bozor muhitining o‘zgarishi tendensiyalarini baholang.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

34 
3-BOB. 
XALQARO MARKETINGNING AXBOROT TIZIMI 
 
3.1. Xalqaro marketingda axborotlar va axborotlar bilan ishlash 
Xalqaro Marketingda axborotlar eng muhim instrumentlar va 
vositalar hisoblanadi. Axborotga ega bo‘lmay turib, bugungi kunda 
qarorlar qabul qilish, bozorlargaa kirib borish imkonsiz hisoblanadi. 
Chunki bugungi bozorlar strukturalari, o‘zgaruvchanligi murakkab 
hisoblanib, ular haqida axborotlar asosidagi tadqiqotlar bilan xulosa 
qilinishi lozim bo‘ladi.
Mahalliy darajadagi marketingdan umummilliy miqyosdagi 
marketingga o‘tish davomida firmalar doimiy ravishda bozor hududini 
kengaytirib boradi, uning boshqaruvchilari esa hamma mijozlarini ham 
shaxsan taniy olmay qoladilar. Natijada xaqlaro marketing axborotini 
to‘plashning boshqa yo‘llarini izlab topish talab qilinadi. 
Xaridorlar muhtojliklaridan xaridorlar ehtiyojlariga o‘tish. 
Daromadlar miqdori o‘sib borgan sari xaridorlar tovar tanlashda 
tobora talabchanroq bo‘ladilar. Sotuvchilar xaridorlarning tovar sifati, 
tavsifnomasi, tashqi ko‘rinishi va boshqa xislatlariga reaksiyasini 
oldindan aytib berishi qiyinlashib, ular marketing tadqiqotlariga 
murojaat qila boshlaydilar. 
Narx raqobatidan narx bilan bog‘liq bo‘lmagan raqobatga 
o‘tish. Sotuvchilar tovarlarga marka nomini berish, tovarlarni 
individuallashtirish, reklama qilish va sotuvni rag‘batlantirish kabi 
narx bilan bog‘liq bo‘lmagan marketing vositalaridan 
tobora ko‘proq foydalanib, ularga bozorning bu vositalardan 
foydalanishga munosabati to‘g‘risida ma’lumotlar kerak bo‘ladi. 
Sotuvchilarga marketing axboroti tobora ko‘proq kerak 
bo‘lishiga qaramay, bu ma’lumotlar yetishmasligi natijasida mijozlar 
bilan aloqa uzilib qolishi mumkin. Bozorda faoliyat ko‘rsatuvchilar 
aniq va foydali ma’lumotlarni ularga kerakli bo‘lgan miqdorda 
to‘play olmayotganligidan shikoyat qiladilar. Bu muammoni yechish 
maqsadida ko‘plab firmalar maxsus marketing axborot tizimini ishlab 
chiqadilar
15
. 
15
Frank Bradle. International Marketing Strategy, 4
th
edition, Prentice Hall, 2018.

---

35 
Marketing axborot tizimi – doimiy faoliyat ko‘rsatuvchi, kishilar, 
asbob-uskuna va metodik usullar o‘zaro aloqa tizimi bo‘lib, marketing 
sohasida rejalashtirishni takomillashtirish, marketing tadbirlarini 
hayotga tatbiq etish va ularning bajarilishini nazoart qilish maqsadida 
aniq, dolzarb va o‘z vaqtida olingan ma’lumotlarni to‘plash, tasniflash, 
tahlil qilish, baholash va tarqatish uchun mo‘ljallangan. 
Yaxshi axborot marketologlarga quyidagi imkoniyatlarni beradi: 

muayyan ustunliklarga ega bo‘lish; 

moliyaviy tavakkalchilik va xavf-xatarni kamaytirish; 

iste’molchilar munosabatlarini aniqlash; 

tashqi muhitni ko‘zatib borish; 

strategiyani muvofiqlashtirish; 

faoliyatni baholash; 

reklamaga ishonchni oshirish; 

qaror qabul qilishda qo‘llab-quvvatlashga erishish; 

intuisiyani mustahkamlash; 

samaradorlikni yaxshilash.