Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti I. I. Xamidov xalqaro marketing

Ikkinchi bosqich
- 
kamyob tashqi marketing
- ortiqcha 
tovarlarning paydo bo‘lishi yoki milliy bozorda xizmatlarni 
ko‘rsatishda qiyinchiliklar paydo bo‘lishi. Bunday ortiqcha narsalar, 
masalan, ichki bozorda talabning pasayishi yoki kompaniyada 
mehnat unumdorligining oshishi bilan paydo bo‘ladi, bu esa tovarlar 

---

26 
yoki xizmatlarning katta hajmini ishlab chiqarishga olib keladi. 
Bunday holda, kompaniya tashqi bozorlarga e’tibor beradi. 
Mamlakatdan tovarlar va xizmatlar eksportining sabablaridan 
biri ichki bozorda to‘lovga qodir bo‘lmagan talabdir. Ammo ichki 
bozorda talab ortishi bilan firmalar tashqi marketing bilan 
shug‘ullanishni to‘xtatadilar. Odatda, bu holatda kompaniya 
boshqaruvining tashkiliy tuzilmasi o‘zgarishlarga duch kelmaydi. 
Uchinchi bosqich
- 
doimiy tashqi marketing
- doimiy 
ravishda tashqi bozorlarga mahsulot ishlab chiqarish yoki xizmat 
ko‘rsatish to‘g‘risida qaror qabul qilishdan boshlanadi. Bunday 
holda, kompaniya milliy yoki xorijiy vositachilarni topadi, tashqi 
bozorlarga chiqish uchun o‘z bo‘linmalarini tashkil qiladi. Shu bilan 
birga, ichki bozorda talabni qondirish asosiy strategiya bo‘lib 
qolmoqda. Bundan tashqari, kompaniya tashqi marketingga kapital 
qo‘yadi (chet elda filiallar yaratadi, tashqi bozorga nisbatan tovarlar 
va xizmatlarni rivojlantiradi, tashqi bozorda narx siyosatini deyarli 
tenglashtiradi).
Bevosita egalik qilish boshqa mamlakatlar hududida hech 
qanday vositachilarsiz joylashish, mahsulot ishlab chiqarish va 
sotishni, ya’ni tashqi iqtisodiy faoliyatni mustaqil amalga oshirish va 
nazorat qilishni nazarda tutadi. 
To‘rtinchi bosqich
- 
yetakchi tashqi marketing
- kompaniya 
xalqaro iqtisodiy faoliyatda to‘liq ishtirok etadi. U butun dunyo 
bo‘ylab tovarlarni sotadi va xizmatlarni ko‘rsatadi, ammo bu milliy 
bozorda ortiqcha narsalarga ega bo‘lgani uchun emas, balki 
kompaniyaning yondashuvi va shu sababli xalqaro marketingni 
rejalashtirishni amalga oshiradi.