Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti huzuridagi baxmal iqtisodiyot va turizm texnikumi

2.3 Qimmatli qog'ozlar bozoridagi operatsiyalarini amalga oshirish tartibi (O'zsanoatqurilishbank misolida)
1991 yilda Bank aksiyadorlik tijorat banki sifatida qayta tashkillashtirilldi va quyidagi litsenzilar asosida faoliyat korsatadi:

1. 
   Markaziy Bank tomonidan 1991 yil 25 iyunda bank operatsiyalarini amalga oshirish uchun 17-sonli litsenziya. Ushbu litsenziya 2009 yil 27 iyunda yangilangan;
   
2. 
   Xorijiy valyutada operatsiyalar bilan operatsiyalarni amalga oshirish uchun 47- sonli Bosh litsenziya Markaziy Bank tomonidan 2009 yil 27 iyunda berilgan. 2009 yil 24 aprelda 2008 yil yakuni bo'yicha otkazilgan aksiyadorlar umumiy yig'ilishi qaroriga asosan Bank aksiyalari nominal qiymatini 2000,0 so'in dan 2200 so'mga oshirish yo'li bilan Bank ustav kapitali 110.000.000.000 mlrd. so'mga yetkazildi.
   
   2009. 
         yil 28 dekabrda Aksiyadorlarningning navbatdan tashqari yigilishida yana bir bora Bank aksiyalari nominal qiymatini 2200 so'in dan 2360 so'mga oshirish yo'li bilan Bank ustav kapitali 118.000.000.000,00 mlrd. so'mga etkazildi.
         
   2010. 
         yil 4 iyunda bo' lib o'tgan Aktsiyadorlarning navbatdagi umumiy yig ilishida bank aksiyalari nominali 2360 so'mdan 2475 so'mga oshirish to'g'risida Qaror qabul qilindi. Natijada Bank ustav kapitali 123,75 mlrd. So inni tashkil qildi. Ustav kapitali 50.000.000,0 dona, 48.000.000,0 dona oddiy aksiya va 2.000.000,0 dona imtiyozli aksiyalardan tashkil topgan.
         

Imtiyozli aksiyalar oddiy aksiyalardan quyidagi kreteriyalalar bilan farq qiladi:
■ imtiyozli aksiya egalari Aksiyadorlar Umumiy Yiglishida qatnashish va ovoz berish huquqiga ega emas, O'zR qonunchiligida belgilangan holatlar bundan
mustasno;

• 
  imtiyozli aksiyalar bo'yicha fiksirlangan foizli dividendlar tolanadi;
  
• 
  Bank likvidatsiya bo'lgan taqdirda, ustav kapitaliga kiritgan ulushlarini va hisoblangan dividendlarni oddiy aksiya egalariga nisbatan olish huquqiga ega. Oddiy aktsiya egalari:
  
• 
  aksiyadorlar umumiy yig' ilishida qaror qabul qilishda ovoz berish huquqigq ega;
  
• 
  Bankni boshqarishda qatnashish;
  
• 
  Bank daromadiga qarab dividend olish;
  
• 
  bank likvidatsiya bo'lgan taqdirda, ustav kapitaliga kiritgan ulushlarini va hisoblangan dividendlarni imtiyozli aksiya egalaridan keyin olish huquqiga ega. Aksiyadorlar O'zR qonunchiligida va Bank ustavida belgilangan boshqa huquqlarga ega.
  

Aksiyadorlar quyidagi huquqlarga ega:

• 
  xizmat ko rsatuvchi depozitariydan Depo hisobvarrag'idan kochirma;
  
• 
  dividend ko'rinishida foydaning bir qismini olish;
  
• 
  Bank likvidatsiya bo'lgan taqdirda, o'z ulushiga muvofiq Bank mulkining bir qismini olish;
  
• 
  Bank boshqaruvida qatnashish;
  
• 
  Bank ustaviga asosan Bankning moliyaviy-hojalik faoliyati to grisida to liq va ishonchli malumot olish;
  
• 
  O z huquqlarini davlat qimmatli qog'ozlar bozorini nazorat qiluvchi organ yoki sudda o z huquqlarini himoya qilish;
  
• 
  olgan dividendlarini o z ihtiyorlariga ko'ra sarflash;
  
• 
  qimmatli qog'ozlar bozorining malakaviy ishtirokchilari yoki Bankning vijdonan bo'lmagan hatti-harakati yoki malakasizligi natijasida qo'yilgan hatolari hisobiga keltirilgan zararlarini qoplanishini talab qilishga;
  
• 
  o z manfaatlarini himoya qilish maqsadida assotsiatsiya va boshqa jamoa birlashmalariga birlashishlari mumkin;
  
• 
  olinishi mumkin bo' lgan zarar va yo'qotishlarni sug' urtalash. Aksiyadorlar Bank ustavida belgilangan boshqa huquqlarga ega.