Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti g’. E. Zaxidov, M. T. Asqarova, Z. A. Djumayev, L. F. Amirov, H. A. Hakimov makroiqtisodiyot darslik toshkеnt – 2019

7.4. Avtonom xarajatlar multiplikatori

Avtonom xarajatlarning har qanday o‘sishi, ya’ni A =

(a+I+G+Xn)
mul’tiplikator samarasi hisobiga yalpi daromadlarning ko‘proq miqdorga ( Y) oshishiga olib keladi.
Avtonom xarajatlar mul’tiplikatori muvozanatli YaIM o‘zgarishning avtonom xarajatlarning har qanday komponenti o‘zgarishiga nisbatini ko‘rsatadi:
m = Y / A:
Bu yerda: m - avtonom xarajatlar mul’tiplikatori; Y – muvozanatli YaIMning o‘zgarishi;
A – avtonom xarajatlarning Y o‘zgarishiga bog‘liq bo‘lmagan o‘zgarishi.
Mul’tiplikator - yalpi daromadlar avtonom xarajatlarning dastlabki o‘sishi (kamayishi)dan necha marta ortiq o‘sganligini (kamayganligi) ko‘rsatadi.
Avtonom iste’mol CA miqdorga o‘ssa, bu yalpi xarajatlar va daromadlar (Y) ning o‘sha miqdorda o‘sishiga olib keladi. Bu esa, o‘z

104

navbatida iste’molning ikkinchi marta (daromadlar oshishi hisobiga) MPC x CA miqdorda o‘sishiga olib keladi. Keyinchalik yalpi xarajatlar va daromadlar MPCx CA miqdorda yana o‘sadi. Shunday qilib, «daromad-xarajat» ko‘rinishidagi doiraviy aylanish bo‘yicha jarayon davom etaveradi.