Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti e. A. Akramov korxonalar moliyaviy holati

 
6.3. Korxonalarning iqtisodiy nochorligi tahlili 
 
Ilgari, odatda, yuqori moliya-bank organlari korxona va tashkilotlarning ishlab 
chiqarish va xo‘jalik faoliyatini doimo tahlil qilishar edi. Bozor munosabatlariga 
o‘tish paytida korxonalar faoliyati bilan shug‘ullanuvchi organlar va tashkilotlar 
o‘zlarining asosiy e’tiborini korxonalarning moliyaviy holatini tahlil qilishga safarbar 
etmoqdalar. 

---

108 
Korxonalarning moliyaviy holatini tahlil qilish usullari yuqorida ko‘rildi. 
Korxonalarning 
moliyaviy 
holati 
tahlilda 
alohida 
korxonalarning 
iqtisodiy 
nochorligini ko‘rish lozim. Korxonalarning iqtisodiy nochorligini tahlil qilish bozor 
munosabatlari va korxonalararo raqobat aloqalari bilan bog‘liq. 
Bozor munosabatlari davrida korxonalar uchun bozor iqtisodiyotida o‘z o‘rnini 
topish xo‘jalik yuritishning asosiy tamoyiliga aylanib qoladi. Bu davrda korxonalarni 
sinishi, bankrot bo‘lishi ijtimoiy ishlab chiqarishni qonuniy holatiga aylanib qoladi. 
Buni respublika misolida ko‘rishimiz mumkin. Bankrot bo‘lgan korxona, tashkilotlar 
soni respublikada 1995 yili 55 ta, 1996 yili 70 ta, 1997 yili 145 ta, 1998 yili 436 ta, 
1999 yili 963 ta bo‘lgan. 
Shu voqealar munosabati bilan korxonalarning iqtisodiy nochorligini tahlil qilish 
va bu tahlil usulini ishlab chiqish katta ahamiyatga ega. Bu borada respublikada 
O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi, korxonalarni bankrot va sanatsiya bo‘lishi 
masalalari bo‘yicha hukumat komissiyasi, O‘zbekiston Respublikasi mol-mulk 
qo‘mitasi huzuridagi korxonalarni iqtisodiy nochorligi masalalari bo‘limi tomonidan 
ancha ishlar amalga oshirildi. 
Avvalambor korxonalarning iqtisodiy nochorligini aniqlashning qonuniy-
uslubiy bazasi barpo etildi. O‘zbekiston Respublikasi korxonalarni sinish va 
sanatsiyaga o‘tkazish masalalari bo‘yicha hukumat komissiyasi tomonidan 1997 yil 
11 aprelda «Korxonalarni moliyaviy tahlil qilish bo‘yicha uslubiy tavsiyalar», 
«Korxonalarni iqtisodiy nochorligi masalalari bo‘yicha hududiy boshqarmasi 
to‘g‘risida vaqtincha nizom», «Korxonalarni ixtiyoriy ravishda tugatish to‘g‘risida 
qaror qabul qilish to‘g‘risida vaqtincha nizom», «Iqtisodiy nochor korxonalarni 
sanatsiya qilishda ularga moliyaviy yordam berish tartibi» tasdiqlandi va O‘zbekiston 
Respublikasi Davlat mol-mulk qo‘mitasi huzuridagi korxonalarning iqtisodiy 
nochorligi masalalari to‘g‘risida qo‘mita tomonidan 1997 yil 10 dekabrda «Qishloq 
xo‘jaligi korxonalarini iqtisodiy nochor deb tan olish to‘g‘risida vaqtincha tartib», 
1998 yil 20 martda «Korxonalar moliyaviy-xo‘jalik faoliyatini monitoring va tahlil 
qilish tartibi» tasdiqlandi. 
Yuqorida keltirilgan me’yoriy-uslubiy hujjatlarni tahlil qilish bizni quyidagi 
xulosalarga olib keldi: