Toshkent davlat iq tiso diyo t universiteti q. X. Abdurahmonov

ijtimoiy
-
normativ institutlar
 
ham borki, ular biron-bir tashkilotda namoyon 
bolmasdan, balki o‘zlaricha mavjud boiib, faoliyat ko‘rsatadilar hamda ijtimoiy 
muhofaza qilishda muayyan rol o‘ynaydilar. Huquqning har bir sohasi ana 
shunday ijtimoiy-normativ institutlar tizimidan iborat (mehnat huquqi, 
mehnat qonunlari). Yollanma xodimlarni ijtimoiy muhofaza qilish tizimidagi 
muhim ijtimoiy-normativ institut hozirgi vaqtdagi ta’rif bitimlari, kontraktlar, 
jamoa shartnomalari va hokazolardir.
0 ‘zining faoliyati bilan butun korxona jamoasini qamrab oladigan va buning 
uchun zarur huquqlar va imkoniyatlarga ega boigan asosiy ijtimoiy muhofaza 
qilish instituti — 
kasaba uyushmasi tashkilotidir
. Bozor sharoitida bu 
tashkilotning himoya qilish rolini oshirish, ayniqsa, zarur. Korxona bankrot 
yoki yopilgan taqdirda yoxud o‘z ixtisosini o'zgartirgan sharoitda xodimlarni 
ijtimoiy muhofaza qilishni ta’minlash, ayniqsa, muhimdir. Bozor sharoitida 
korxona normal ishlab turganda ham kasaba uyushmalari tashkilotlarining ijtimoiy 
muhofaza qilish vazifasini keskin oshirish talab qilinadi.
Korxonada xodimlarni ijtimoiy muhofaza qilishning aniq omili va vositasi 
jamoa shartnomasidir.
 
Bu shartnomaning mohiyati hozirgi vaqtda keskin ravishda 
o‘zgarib ketdi, chunki yollanma xodimlarga ijtimoiy muhofazalanishning pishiq- 
puxta huquqiy bazasi zarur boiadi.
Korxonalarimiz va turli-tuman tashkilotlarimiz hayotiga tobora kengroq kirib 
borayotgan va muayyan sharoitda ijtimoiy muhofaza vositasi sifatida maydonga 
chiqishi mumkin boigan boshqa muhim ijtimoiy-normativ institut 
mehnat
kontraktidir.
 
Uni to ^ rid an -to ^ ri va shak-shubhasiz ijtimoiy muhofaza qilish 
instituti deb qabul qilib bolmaydi, lekin korxonadagi (mehnat tashkilotidagi) 
kontrakt tizimi xodimlar huquqini ta’minlaydigan maxsus tizim sifatida qabul 
qilingan, agar kontraktda ijtimoiy-iqtisodiy kafolatlar berilishi qayd etib o‘tilgan 
bolsa, u aynan ijtimoiy muhofaza qilish instituti sifatida namoyon bolishi 
mumkin.
Yuqorida sanab olilgan ijtimoiy institutlar ma’lum darajada ijtimoiy muhofaza 
qilish mexanizmiga kiritilgan. Mamlakatimizda ijtimoiy muhofaza qilish 
mexanizmini shakllantirish jarayoni uzluksiz davom etmoqda.