Toshkent davlat iq tiso diyo t universiteti q. X. Abdurahmonov

mehnatning
ixtiyoriyiigidir. 
Endilikda ijtimoiy m ehnatda ishtirok etish kerak yoki 
kerak emasligini tanlashdan iborat ustuvor huquq insonning o ‘ziga 
tegishlidir.
0 ‘zining m ehnatga b o ‘lgan qobiliyatidan foydalanishdan iborat 
favqulodda huquq tamoyili 
insonning o ‘ziga m a’qul bo'lgan joyda o ‘zi 
xohlagan vaqt mobaynida ishlash huquqini nazarda tutadi. Har kim o ‘zi 
uchun qulay vaqt va ish bilan bandlik usulini mustaqil tanlashi mumkin. 
Jinsi, yoshi, millati va boshqa belgilaridan qat’i nazar, hammaga doimiy, 
qism an, vaqtincha, ahyon-ahyonda b o ‘ladigan ish bilan bandlik,
39

---

o'rindoshlik bilan ishlash ish vaqtini tashkil etishning moslashuvchan 
g rafiklari ta k lif e tilish i m um kin. Kasb tan la sh d ag i h u q u q n in g
cheklanmaganligi va iqtisodiyot sohalaridan birida mehnat qilish huquqi 
ham muhim hisoblanadi (bunga yakka tartibda mehnat qilish ham kirishi 
mumkin).
Favqulodda tanlash huquqi haqida gapirilganda bu huquqni jamiyatda har 
kimning u yoki bu ish bilan bandlik turi yoki kasbga bo‘lgan ehtiyojini 
qondirish majburiyati bilan tenglashtirish to‘g‘ri bo‘lmaydi. Jamiyat barchaga 
o ‘z qobiliyatlarini ro'yobga chiqarish uchun teng huquqiy shart-sharoitlar 
yaratib berishi kerak. Masalan, agar biror kishi tadbirkor bolmoqchi ekan, 
jamiyat uning uchun huquqiy shart-sharoitlar yaratib berilishi lozim, lekin 
bu kishi tadbirkor bo‘lish-bo‘lmasligi uning shaxsiy fazilatlariga bog'liqdir.
Bunday 
ish bilan bandlikning ikkinchi tamoyili — fuqarolarning mehnat
huquqini ro‘yobga chiqarish uchun davlatning shart-sharoitlar yaratib
berishi kerakiigi oydin bo‘ladi. 
Ish bilan bandlik siyosatiga uni qattiq tartibga 
solishdan voz kechish, ijtimoiy sohada mehnat qilishning majburiy emasligi, 
ijtimoiy foydali mehnat qilishning har qanday sohasini tanlash erkinligi va 
ixtiyoriyligi orqali inson manfaatlari va ehtiyojlarining namoyon bo'lishiga 
yordam berish asos qilib olingan.
Ish bilan bandlik masalalarini ko‘rib chiqayotganda